Obowiązująca od 20 kwietnia 2022 r. ustawa z 9 marca 2022 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r., poz. 755) rozwiązała problem osób, które chcąc ubiegać się w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych o emeryturę pomostową, musiały wcześniej rozwiązać umowę o pracę ze swoim pracodawcą. Gdy więc ZUS, rozpoznając ich wnioski wydawał decyzje odmawiające przyznania im emerytury pomostowej z uwagi np. na niewystarczający staż pracy, osoby te zostawały "na lodzie": nie miały pracy i nie miały emerytury pomostowej.
- A co z tymi, co przed nowelizacją z tego powodu mają wyroki o nieprzyznaniu emerytury pomostowej z powodu nierozwiązania umowy o pracę, a resztę warunków spełniają – zapytał nasz Czytelnik. Postanowiliśmy więc to sprawdzić.
Czytaj również: Nie trzeba będzie rezygnować z pracy, by sprawdzić prawo do emerytury pomostowej>>
Czytaj też: Dysfunkcjonalność rozwiązań prawnych dotyczących nabycia uprawnień do emerytury pomostowej przez pracownika. Wybrane zagadnienia >
Problem znany od lat…
- Pierwszy istotny problem, jaki pojawił się w stosowaniu tej ustawy, był związany z realizacją w praktyce warunku ustawowego nabycia prawa do emerytury pomostowej określonego w art. 4 pkt 7 ustawy o emeryturach pomostowych, tj. niepozostawania przez ubezpieczonego w stosunku pracy. Warunek rozwiązania stosunku pracy został przewidziany przez ustawodawcę z uwagi na charakter świadczenia, jakim jest emerytura pomostowa. Świadczenie to (o charakterze okresowym, przysługujące do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego) skierowane jest do osób wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, u których wraz z wiekiem bardzo istotnie zmniejsza się możliwość wykonywania pracy, związana z malejącą wydolnością psychofizyczną pracownika (art. 3 ust. 1–3 ustawy o emeryturach pomostowych) – potwierdził rząd w uzasadnieniu do projektu ustawy, który 18 lutego wpłynął do Sejmu (druk sejmowy nr 2037).
Czytaj też: Pół etatu nie zwalnia ze składki na Fundusz Emerytur Pomostowych >
Pierwsze sygnały o problemach zaczęły wpływać w 2011 r. W związku z tym członek Zarządu ZUS przesłał w dniu 19 października 2011 r. do wszystkich oddziałów ZUS pismo, w którym zobowiązano organy rentowe, aby m.in. w sprawach o przyznanie emerytury pomostowej analizować całość dokumentacji zgromadzonej w aktach rentowych w celu sprawdzenia, czy poza warunkiem rozwiązania stosunku (stosunków) pracy, spełnione zostały pozostałe warunki (w tym również stażowe), wymagane do przyznania ww. świadczenia. Ponadto z ww. pisma wynikało jednoznacznie, że 3 w przypadku, gdy jedyną przyczyną odmowy prawa do emerytury pomostowej jest nierozwiązanie stosunku (stosunków) pracy, w decyzji odmawiającej przyznanie świadczenia należało wyraźnie ten fakt stwierdzić. Konieczność dalszego stosowania powyższych zasad została oddziałom ZUS przypomniana pismem członka Zarządu ZUS z dnia 13 stycznia 2020 r. – czytamy w uzasadnieniu do projektu.
Sprawdź też: PROCEDURA Ustalenia obowiązku opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych >
Rzeczywistość jednak zweryfikowała takie założenie. Sygnały ze strony ubezpieczonych oraz organizacji związkowych nadal wpływały i wynikało z nich, że procedura działania organów rentowych nie zawsze się sprawdza. W praktyce występowały bowiem przypadki weryfikowania przez organy rentowe, w „drugich” decyzjach w przedmiocie prawa do emerytury pomostowej, swoich wcześniejszych ustaleń co do stażu pracy (zarówno ogólnego, jak i szczególnego) z „pierwszych” decyzji o odmowie przyznania prawa do emerytury pomostowej (z uwagi na brak spełnienia przesłanki określonej w art. 4 pkt 7 ustawy o emeryturach pomostowych), co z kolei prowadzi do odmowy przyznania emerytury pomostowej (pomimo rozwiązania przez ubezpieczonego stosunku pracy).
O skali problemu świadczy liczba wydanych decyzji dotyczących wniosków o przyznanie emerytury pomostowej w latach 2015–2020 podana w Ocenie Skutków Regulacji. I tak, w roku 2015 ZUS wydał ogółem 13,3 tys. decyzji, w tym 5,2 tys. – decyzji odmownych, z których 2,8 tys. decyzji, w których jedyną przyczyną odmowy był brak spełnienia warunku dotyczącego rozwiązania stosunku pracy. W 2017 r. Zakład wydał już odpowiednio 17,9 tys. decyzji, w tym 7,0 tys. decyzji odmownych, z których 3,5 tys. wydano z powodu nierozwiązania stosunku pracy. W 2019 r. decyzji w sprawie emerytur pomostowych ZUS wydał w sumie 24,5 tys., w tym 9,1 tys. decyzji odmownych, z których 4,5 tys. stanowiły decyzje wydane z uwagi na trwający stosunek pracy. W 2020 r. liczba odmownych decyzji, w tym decyzji, w których jedynym powodem był brak spełnienia warunku dotyczącego rozwiązania stosunku pracy uległa dalszemu zwiększeniu. Bo na ogólną liczbę 23,9 tys. decyzji urzędnicy wydali odpowiednio 9,5 tys. i 4,7 tys. decyzji odmownych.
…ale zmiana korzystna tyko na przyszłość
Nowelizacja ustawy o emeryturach pomostowych z 9 marca uchyliła ostatni, siódmy warunek uprawniający do nabycia prawa do emerytury pomostowej. Zgodnie z obowiązującym art. 4 ustawy, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:
- urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;
- ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;
- osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;
- ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;
- przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;
- po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.
Szkopuł jednak w tym, że uchylenie ostatniego (pkt 7) warunku w postaci rozwiązania stosunku pracy nie rozwiązuje problemów z przeszłości.
- Ta ustawa poprawiła sytuację na przyszłość. Nie zmieniła jednak położenia tych, którym w przeszłości ZUS wydał decyzje odmowne albo które mają prawomocne wyroki sądowe odmawiające im prawa do emerytury pomostowej tylko z powodu nierozwiązania stosunku pracy. Dotychczas warunek rozwiązania umowy o pracę był sporym utrudnieniem dla ubezpieczonych, szczególnie gdy nie byli pewni, czy ZUS zaliczy im wszystkie okresy jako pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a w związku z tym – czy nie zostaną bez środków do życia – mówi Magdalena Januszewska, radca prawny, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego.
Decyzja o zawieszeniu wypłaty emerytury pomostowej - WZÓR >
Odwołanie od decyzji odmawiającej prawa od emerytury pomostowej - WZÓR >
Podobnego zdania jest także dr Antoni Kolek, prezes spółki Instytut Emerytalny. - Nowelizacja ustawy o emeryturach pomostowych niczego nie rozwiązuje. To była drobna korekta zasad, której konsekwencją było zawieszenie postępowań w tych sprawach. Jednak dotychczasowe decyzje tak długo, jak nie zostaną uchylone, albo postępowania nie zostaną wznowione, zostają w mocy. Zatem należy podkreślić, że zmiany nie tylko miały kosmetyczny charakter, ale także nie wprowadziły istotnych modyfikacji w systemie emerytur pomostowych – zaznacza.
Ustawa zawiera co prawda przepisy przejściowe, ale one nie dotyczą sytuacji osób, którym nie przyznano prawa do świadczenia tylko dlatego, że pozostawały w stosunku pracy.
Co zatem teraz osoby te mogą lub powinny zrobić?
Sprawdź również książkę: Polski system emerytalny. Prawne uwarunkowania trzech filarów >>
Tylko nowy wniosek?
Zdaniem mec. Magdaleny Januszewskiej, osoby posiadające ostateczne decyzje ZUS mogą złożyć nowe wnioski. Zmienił się bowiem stan prawny, a samo pozostawanie w stosunku pracy nie wyklucza obecnie ustalenia prawa do emerytury pomostowej, jak miało to miejsce wcześniej. Natomiast aby podjąć wypłatę, trzeba będzie się z pracodawcą rozstać. W przeciwnym razie emerytura zostanie zawieszona.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
