Chodzi o nowe przepisy Kodeksu pracy, które wdrożyły do polskiego porządku prawnego dwie unijne dyrektywy, czyli nowelizację K.p. z 9 marca 2023 r. (Dz.U. z 2023 r., poz. 641). Zmiany były zapowiadane jako prorodzicielskie i propracownicze. Jedną z nich był zapowiadany 9-tygodniowy urlop rodzicielski wyłącznie dla ojców.
Czytaj również: Ojcowie nie korzystają masowo z 9-tygodniowego urlopu rodzicielskiego>>
Niejasne przepisy przejściowe
Zgodnie z art. 182(1a) par. 1 k.p., pracownicy-rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem. W myśl par. 4, każdemu z pracowników-rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego i prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników-rodziców dziecka. Jak stanowi z kolei art. 182 (1c) k.p., urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
Co ważne, przed 23 kwietnia 2023 r., czyli przed wejściem w życie tej nowelizacji, kodeks pracy uzależniał prawo do urlopu rodzicielskiego od uprawnienia matki do zasiłku macierzyńskiego. Przepisy przejściowe ustawy, a dokładnie art. 38 ustawy zmieniającej kodeks pracy, mówią tylko o sytuacji, gdy w dniu wejścia w życie nowelizacji matka miała prawo do zasiłku macierzyńskiego. Nie mówią natomiast nic o przypadku, gdy matka dziecka nie miała prawa do tego zasiłku, a rodzic chciałby skorzystać teraz z 9-tygodniowego urlopu rodzicielskiego.
Przepis ten stanowi, że ojciec dziecka ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w wymiarze określonym w art. 35a ust. 3a ustawy zmienianej w art. 6 (czyli ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników), jeżeli w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy matce dziecka przysługuje zasiłek macierzyński z ubezpieczenia emerytalno-rentowego.
- Widać tu dużą niekonsekwencję polskiego ustawodawcy, który w niektórych uprawnieniach pracowników będących rodzicami, jak chociażby zakazu pracy w porze nocnej czy nadgodzinach, poszedł dalej, niż wymagała tego dyrektywa unijna i wydłużył nawet wiek dziecka decydujący o uprawnieniach rodzica do ukończenia 8. roku życia. W przypadku natomiast innych uprawnień, z obszaru regulowanego dyrektywą unijną, wprowadzono rozwiązania w sposób niewykraczający poza zakres dyrektywy. Stało się tak w przypadkach rozwiązań, które dotyczą dużo większej grupy pracowników, jak 9-tygodniowy urlop rodzicielski wyłącznie dla ojców - mówi Katarzyna Siemienkiewicz, ekspert ds. prawa pracy Pracodawców RP. Jak tłumaczy, to była decyzja ustawodawcy.
– Kłóci się to z tym, co było przedstawiane w przestrzeni publicznej. Nie można więc wykluczyć, że niektóre sprawy skończą się w sądach, bo to one interpretują prawo w Polsce.
Zdaniem Katarzyny Siemienkiewicz, w przepisach przejściowych kwestia ta powinna zostać doprecyzowana. – Sam przepis powinien brzmieć inaczej. A tak będziemy się teraz zastanawiać, jak go interpretować – podkreśla.
Zobacz procedurę: Tryb udzielania urlopu rodzicielskiego od 26 kwietnia 2023 r. >
Istotna zmiana w prawie do urlopu rodzicielskiego dla ojca
- Sytuacja zmieniła się istotnie. Obecnie prawo do urlopu rodzicielskiego dla ojca (zasiłku za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu) nie jest zależne od sytuacji matki – jej prawa do urlopu macierzyńskiego. Te kwestie w nowych przepisach zostały rozdzielone. Poprzednio ojciec nie mógł skorzystać z przysługującego mu urlopu rodzicielskiego, jeśli matka nie korzystała z urlopu macierzyńskiego (zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego). Pamiętajmy, iż w świetle poprzednich regulacji pierwsza cześć urlopu rodzicielskiego zawsze musiał być wykorzystywana bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Obecnie nie ma takiego warunku – mówi Robert Lisicki, radca prawny, dyrektor departamentu pracy Konfederacji Lewiatan. Jak twierdzi, konsekwencje poprzednich regulacji widać w przepisie przejściowym, tj. art. 34 ustawy zmieniającej Kodeks pracy.
- Pracownik, który w okresie od dnia 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie zmian miał prawo do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części, ma prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego w nowym, wyższym wymiarze na zasadach określonych w przepisach Kodeksu pracy obowiązujących po wprowadzeniu zmian. Ojcowie dzieci, którzy nie nabyli prawa do urlopu rodzicielskiego ze względu na sytuację matki (brak prawa do urlopu, zasiłku), także pod rządami nowych przepisów ojcowie nie będą mieli prawa do skorzystania z 9-tygodniowergo urlopu rodzicielskiego – podkreśla Robert Lisicki.
Sprawdź w LEX: Czy pracownik ma prawo do dodatkowych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, jeśli matka dziecka pobierała zasiłek macierzyński w KRUS? >
Sprawdź również książkę: Prawo pracy >>
Ministerstwo nie pozostawia złudzeń
- Uniezależnienie prawa do urlopu rodzicielskiego (zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego) od pozostawania matki dziecka w dniu porodu w zatrudnieniu (ubezpieczeniu z tytułu choroby i macierzyństwa) nastąpiło z dniem 26 kwietnia 2023 r. po wejściu w życie ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 641) – odpowiedziało Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej na nasze pytanie w tej sprawie.
Jak zaznaczył resort, dotyczy ono pracowników-rodziców, którym dziecko urodziło się po dniu wejścia w życie nowych przepisów, tj. po 26 kwietnia 2023 r. Pozostałych pracowników-rodziców będą obowiązywały przepisy obowiązujące do dnia 26 kwietnia 2023 r. oraz przepisy przejściowe ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 641 ). W związku z powyższym, jeżeli matka nie miała prawa do zasiłku macierzyńskiego do dnia 26 kwietnia 2023 r. wówczas pracownik - ojciec dziecka nie będzie miał prawa do dodatkowego urlopu rodzicielskiego w wymiarze 9 tygodni.
- Zgodnie z art. 34 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw pracownik, który w okresie od dnia 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie ww. ustawy miał prawo do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części udzielonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy w brzmieniu dotychczasowym, ma prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego, w wymiarze określonym w art. 182(1a) i art. 183 Kodeksu pracy w brzmieniu nadanym ww. ustawą. Do takiego pracownika stosuje się nowe przepisy art. 182(1a) par. 4 i 5 Kodeksu pracy (dotyczące nieprzenoszalnej części urlopu). Nieprzenoszalnej 9-tygodniowej części urlopu rodzicielskiego udziela się na zasadach określonych w zmienionych przepisach Kodeksu pracy – wyjaśnia MRiPS. Jak twierdzi dalej, w praktyce oznacza to, że pracownik, który w okresie od dnia 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie zmienionych przepisów Kodeksu pracy tj. do dnia 26 kwietnia 2023 r. był uprawniony do korzystania z urlopu rodzicielskiego albo korzystał z takiego urlopu będzie mógł po zmianach przepisów skorzystać z nowego wyższego wymiaru (41/43 tygodnie), przy czym będą miały do niego zastosowanie także przepisy o 9-tygodniowej nieprzenoszalnej części tego urlopu.
- W przypadku, gdy pracownik nie posiadał prawa do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub nie korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części udzielonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, nie będzie mógł skorzystać z wyższego wymiaru urlopu rodzicielskiego – stwierdziło na koniec ministerstwo.
Czytaj też w LEX: Urlop rodzicielski i zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego w okresie przejściowym >
- Zgadzam się ze stanowiskiem ministerstwa. Jeśli dziecko urodziło się przed 26 kwietnia br., a pracownik w okresie od 2 sierpnia ub.r. do 26 kwietnia br. miał prawo do urlopu rodzicielskiego albo z niego już korzystał, to może teraz, po zmianie przepisów, skorzystać z nieprzenoszalnej części 9 tygodni tego urlopu. Jeżeli jednak pracownik w tym okresie takiego prawa nie posiadał, nie będzie mu przysługiwał wyższy wymiar urlopu rodzicielskiego, w tym 9 tygodni tego urlopu. Pracownik nie posiadał prawa do urlopu rodzicielskiego, jeśli matka dziecka nie miała prawa do zasiłku macierzyńskiego. W konsekwencji zatem na dziecko urodzone od 2 sierpnia ub.r. do 26 kwietnia br., ojciec dziecka nie ma prawa do 9-tygodniowego urlopu rodzicielskiego – mówi dr Iwona Jaroszewska-Ignatowska, radca prawny, partner w kancelarii Raczkowski.
Zobacz procedurę: Zasady udzielania urlopu wychowawczego w powiązaniu z nowymi zasadami udzielania urlopów rodzicielskich >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
