Stosunek pracy jest stosunkiem prawnym między pracownikiem a pracodawcą. W jego ramach pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Natomiast pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Stosunek pracy może powstać na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę.

Elementy umowy o pracę 

Umowa o pracę jest czynnością prawną dwustronną, na mocy której powstaje stosunek pracy. W art. 29 par. 1 kodeksu pracy (dalej: k.p.), ustawodawca określił jej istotne elementy. Zgodnie z tym przepisem umowa o pracę określa strony umowy, adres siedziby pracodawcy, a w przypadku pracodawcy będącego osobą fizyczną nieposiadającego siedziby - adres zamieszkania, a także rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności:

  1. rodzaj pracy;
  2. miejsce lub miejsca wykonywania pracy;
  3. wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia;
  4. wymiar czasu pracy;
  5. dzień rozpoczęcia pracy;
  6. w przypadku umowy o pracę na czas określony - czas jej trwania lub dzień jej zakończenia;
  7. w przypadku umowy o pracę na okres próbny:
  • czas jej trwania lub dzień jej zakończenia oraz, gdy strony tak uzgodnią, postanowienie o przedłużeniu umowy o czas urlopu, a także o czas innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli wystąpią takie nieobecności;
  • okres, na który strony mają zamiar zawrzeć umowę o pracę na czas określony w przypadku, o którym mowa w art. 25 par. 2(2), a także postanowienie o wydłużeniu umowy w przypadku, o którym mowa w art. 25 par. 2(3).

Czytaj w LEX: Umowa o pracę przed dopuszczeniem do pracy >

Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli natomiast nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Dopuszczalność zawierania umów o pracę w innej formie niż pisemna, w tym w formie dorozumianej > 

Trzeba określić dzień rozpoczęcia pracy 

Stosunek pracy nawiązuje się w dniu określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy. Art. 29 par. 1 pkt 5 k.p. wymaga, aby w treści umowy o pracę strony wyraźnie określiły dzień rozpoczęcia pracy. Chodzi o wskazanie konkretnej daty kalendarzowej. Faktyczne podjęcie pracy w tym dniu nie jest jednak konieczne. Stosunek pracy nawiązuje się w dniu wskazanym jako dzień rozpoczęcia pracy niezależnie od tego, czy pracownik do niej przystąpił, czy też nie. W orzecznictwie wskazuje się, że nie ma też przeszkód, by przyjąć, że dniem rozpoczęcia stosunku pracy będzie dzień wolny od pracy (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 5 stycznia 2017 r., sygn. akt III AUa 2337/15). 

Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Informacja o warunkach zatrudnienia po zmianach w 2023 r. >

Czytaj także: Proporcjonalny urlop wypoczynkowy przy zatrudnieniu przez część roku >>>

Dzień zawarcia umowy, a dzień rozpoczęcia pracy

Zazwyczaj dzień podpisania umowy o pracę będzie też dniem rozpoczęcia pracy. Warto jednak zwrócić uwagę, że dzień rozpoczęcia pracy nie musi pokrywać się z datą zawarcia umowy o pracę. Tym samym nie ma przeszkód, by strony umowy ustaliły, że dzień rozpoczęcia pracy będzie późniejszy niż data zawarcia umowy. Należy jednak podkreślić, że okres pomiędzy datą zawarcia umowy o pracę, a dniem rozpoczęcia pracy nie jest okresem zatrudnienia pracownika. Oznacza to, że w tym czasie osoba ta nie korzysta z uprawnień pracowniczych (np. prawa do urlopu oraz wynagrodzenia). Stosunek pracy nawiązuje się bowiem w dniu określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy.

Czytaj w LEX: Obliczanie terminów na gruncie przepisów prawa pracy >

Nieusprawiedliwiona nieobecność oznacza sankcję 

W przypadku, gdy pracownik nie rozpocznie świadczenia pracy z usprawiedliwionych przyczyn, pracodawca nie może stosować wobec niego żadnych sankcji. Natomiast jeśli przyczyna nieprzystąpienia do pracy w dniu wynikającym z umowy o pracę jest nieusprawiedliwiona, to pracodawca jest uprawniony do wyciągnięcia wobec pracownika konsekwencji. W takiej sytuacji traci on prawo do wynagrodzenia. Zgodnie bowiem z art. 80 k.p., wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Natomiast za czas jej niewykonywania, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Ponadto pracodawca może ukarać pracownika karą porządkową. W myśl art. 108 par. 3 k.p., kara pieniężna za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika. W skrajnych przypadkach, nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy może zostać uznana za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. To zaś uzasadnia rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, czyli na podstawie art. 52 k.p.

Czytaj w LEX: Przewodnik po zmianach w prawie pracy 2023 >

 

Obowiązek wykonywania pracy przez pracownika

Agnieszka Zwolińska

Sprawdź  

Druga strona medalu

Kwestii tej należy się przyjrzeć także z drugiej strony. Chodzi o sytuację, w której pracownik nie może wykonywać pracy z powodu przeszkód mających związek z pracodawcą. Zgodnie z art. 81 par. 1 k.p., pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60 proc. wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów. Wynagrodzenie przysługuje też za czas niezawinionego przez pracownika przestoju. 

W tym kontekście trzeba zaznaczyć, że cechami charakterystycznymi gotowość pracownika do wykonywania pracy są: zamiar wykonywania pracy, faktyczna zdolność do świadczenia pracy, uzewnętrznienie gotowości do wykonywania pracy oraz pozostawanie w dyspozycji pracodawcy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2004 r., sygn. akt I PK 486/03). 

Czytaj w LEX: Gotowość do pracy >

Czytaj też:

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.