Problem został wywołany decyzją ZUS Oddział w Łodzi z 29 czerwca 2020 roku. Organ ten stwierdził, że Joanna S. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu przez pięć dni maja 2017 roku jako zleceniobiorca u płatnika składek, którym była tamtejsza filharmonia. Podobnie jak Maria P. - obie panie miały wykonać koncert symfoniczny.

Czytaj również: Zagranie koncertu nie zawsze jest dziełem, czasem - wykonaniem usługi>>
KOMENTARZ PRAKTYCZNY: Umowa o dzieło >

Umowa o dzieło - bez obowiązku?

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył kwalifikacji prawnej umów nazwanych „umowami o dzieło” jakie odwołujący się płatnik zawarł z ubezpieczonymi.

 Kwestią sporną było, czy strony istotnie zawarły umowy o dzieło, nierodzące obowiązku ubezpieczenia społecznego? Czy też zawarły umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, a pochodną tego jest ustalenie obowiązku uiszczenia odpowiednich składek ubezpieczeniowych.

PROCEDURA: Umowa o dzieło jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych >

Umowę o dzieło zalicza się do kategorii „umów rezultatu” i przeciwstawia umowie zlecenia - jako „umowie o staranne wykonanie usługi”. W odróżnieniu od umowy zlecenia, umowa o dzieło wymaga, by starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu. Tymczasem umowa zlecenia takiego rezultatu - jako koniecznego do osiągnięcia - nie akcentuje. Elementem wyróżniającym dla umowy zlecenia nie jest zatem wynik, lecz starania podejmowane w celu osiągnięcia tego wyniku - takie jest zgodne orzecznictwo sądów apelacyjnych.

 

Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 1/2022

Sprawdź  

Cechy dzieła

Dokonując kwalifikacji konkretnej umowy należy w pierwszej kolejności badać, czy świadczenie będące przedmiotem zobowiązania ma cechy dzieła. Dzieło stanowi zawsze zjawisko przyszłe, jest czymś, co w chwili zawarcia umowy nie istnieje, lecz ma dopiero powstać w jakiejś określonej przyszłości. Rezultat, o jaki umawiają się strony, musi być z góry określony, i może przyjmować zarówno postać materialną, jak i niematerialną.

POBIERZ WZÓR: RUD Zgłoszenie umowy o dzieło >

Cechą konstytutywną umowy o dzieło jest to, aby rezultat ten był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny.

Kolejną cechą umowy dzieło jest brak stosunku zależności lub podporządkowania pomiędzy zamawiającym, a przyjmującym zamówienie. Sposób wykonania dzieła pozostawiony jest w zasadzie uznaniu przyjmującego zamówienie, byleby dzieło miało przymioty ustalone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła.

 

Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 1/2022 >>


Wykonanie koncertu to usługa

Przedmiotem umowy było wykonanie utworów programu koncertu, podczas którego wykonawca Joanna S.  wystąpi w charakterze muzyka doangażowanego, a Maria P. - wystąpi w charakterze skrzypaczki (skrzypce renesansowe).

Po przeanalizowaniu zebranego w sprawie materiału dowodowego tutejszy Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że te wykonania nie miały charakteru czynności przynoszących konkretny, indywidualny rezultat niematerialny, lecz były realizowane w ramach starannego działania, właściwego wykonaniu usług.

Sąd uznał, że w sytuacji, gdy wykonanie utworów, udział w charakterze skrzypaczki, nie polega na stworzeniu samodzielnego dzieła, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że zainteresowane musiały podporządkować się dyrygentowi i jego poleceniom.

Przy czym sąd nie negował, umiejętności artystycznych ubezpieczonych, jednakże z tej okoliczności nie wynika automatycznie fakt, że w każdym przypadku są twórcami. Nie wszystkie czynności wykonywane przez artystów zawodowo – z uwagi na charakter i sposób wykonania – równoznaczne są z tworzeniem dzieł.

W tej sprawie umowy dotyczyły wykonywania czynności bazujących wprawdzie na umiejętnościach twórczych zainteresowanych, ale nie dotyczyły wykonania odrębnego dzieła.

 

Nie ma kolizji z prawem autorskim

Wkład w postaci wysiłku umysłowego, artystycznego, emocjonalnego zaangażowania wymagany jest przy każdej pracy takiego rodzaju i jest wykładnikiem tylko obowiązku starannego działania. Czynnością końcową było wykonanie utworów programu koncertu, a więc typowej usługi kulturalnej i to na rzecz podmiotu zajmującego się kulturą.

Sąd Okręgowy uznał, że efekt w postaci utworu, w rozumieniu prawa autorskiego, nie przesądza o kwalifikacji zawartej umowy. Przepis art. 1 ust. 1 ustawy - Prawo autorskie i art. 491 kc nie muszą mieć wspólnego zakresu. Dziełem może być rezultat umowy, która nie ma charakteru autorskiego - dodał sąd.

Według Sądu Okręgowego, celem zawartych umów były ogólnie pojęte czynności polegające na udziale w koncercie, a nie określony rezultat tych czynności.

Wobec tego wykonywanie prac przez zainteresowane na podstawie zakwestionowanych przez organ rentowy umów, rodziło dla ubezpieczonych tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. 

Podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy, stanowi osiągnięty na podstawie umów przychód.

LINIA ORZECZNICZA: Rozumienie przychodu pracownika jako podstawy oskładkowania >

Sygnatura VII U 1914/20, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 2 grudnia 2021 r.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.