Szykują się zmiany w systemie kaucyjnym, który ma wejść w życie już za kilka miesięcy, bo 1 stycznia 2025 r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało zapowiadany od dawna projekt nowelizacji ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.
System ma objąć trzy rodzaje opakowań: butelki plastikowe do 3 litrów, szklane butelki wielorazowego użytku do 1,5 litra oraz metalowe puszki do 1 litra. Kaucja za szklaną butelkę ma wynieść 1 zł, a za puszkę i plastikowy pojemnik – 50 gr. Zbierać kaucjonowane opakowania będą obowiązkowo musiały sklepy powyżej 200 mkw.
Czytaj też: Resort klimatu: Pracujemy nad zmianą przepisów dotyczących systemu kaucyjnego
Klientom łatwiej, sklepikarzom niekoniecznie
Projekt przewiduje obowiązek przyjmowania opakowań szklanych także przez sklepy o powierzchni poniżej 200 mkw., ale tylko takich butelek, w jakich sprzedają napoje. Nie będą musiały natomiast przyjmować butelek plastikowych i puszek. Zdaniem autorów projektu na tego rodzaju zmianie skorzystają nie tylko klienci, ale również małe sklepy, którym nie spadną obroty.
Już dziś sklepy mogą pobierać kaucję od szklanych butelek do napojów (zazwyczaj piwa), ale na zwrot może liczyć tylko ten klient, kto przedstawił paragon na zakup kaucjonowanego napoju. Dziś bez paragonu można wymienić puste butelki na pełne. Natomiast od 2025 r. kaucja będzie zwracana także bez paragonu. Dla niektórych sklepów może to być problem, ponieważ będą przyjmować więcej butelek za zwrotem kaucji. Tymczasem nie wszystkie mogą mieć wystarczająco dużo miejsca na przyjmowanie nadprogramowych butelek.
Punkt w każdej gminie
Projekt zakłada również, że w każdej gminie będzie przynajmniej jeden punkt, w którym można będzie oddać kaucjonowane opakowania i uzyskać zwrot pieniędzy. A jeżeli nikt nie będzie chętny do prowadzenia takiego punktu, to podmiot reprezentujący będzie musiał samodzielnie założyć takie miejsce w gminie.
- Stworzenie punktu będzie obowiązkiem podmiotu reprezentującego. Może to być sklep np. PSZOK, gdy żaden z obiektów handlowych się nie zdecyduje. Chodzi o to, żeby operator systemu nie wybierał sobie miejsc zbiórki, np. wyłącznie w dużych miastach albo na terenie jakiegoś regionu, części kraju – tłumaczy Piotr Mazurek, ekspert ds. Gospodarki Obiegu Zamkniętego w Konfederacji Lewiatan.
Czytaj też w LEX: System kaucyjny w Polsce- nowe obowiązki >
Zapobiec defraudacji
Ministerstwo środowiska proponuje również, by kaucja "podążała" za produktem. Obowiązująca ustawa przewiduje, że będzie ona pobierana wyłącznie od użytkownika końcowego, czyli klienta w sklepie. Po nowelizacji zasada kaucji "podążającej " za produktem ma zostać, przy czym kaucja będzie rozliczana przez operatora. Firmy obawiały się, że jeśli będzie ona pobierana tylko od klienta w sklepie, system może się okazać nieszczelny, wręcz może dochodzić do defraudacji.
- Obowiązującemu rozwiązaniu sprzeciwiały się firmy, które prowadzą już system kaucyjny na opakowania wielokrotnego użytku, głównie branża piwowarska – wyjaśnia Piotr Mazurek.
Opakowania po mleku objęte systemem od 2026 r.
Tylko jednej branży udało się przesunąć datę wejścia w życie systemu kaucyjnego. Do 2026 r. odroczono obowiązek zbiórki opakowań po mleku i produktach mlecznych. Według resortu środowiska pozwoli to odpowiednio zaplanować i przygotować system do zbierania tego rodzaju opakowań.
Więcej wymogów
Największa grupa nowelizowanych przepisów dotyczy zwiększenia nadzoru nad wydawanymi zezwoleniami na prowadzenie systemu kaucyjnego. Projekt zakłada, że kontrolować operatorów będzie wojewódzki inspektor ochrony środowiska (WIOŚ). Przy czym, pierwsza kontrola ma się odbyć przed uruchomieniem systemu, a kolejna w pierwszym roku po jego uruchomieniu (w tym przypadku WIOŚ sprawdzi, czy podmiot reprezentujący prowadzi wszystkie działania wskazane w zezwoleniu oraz czy nie ma nieprawidłowości mogących zakłócać właściwe działanie sytemu). Na tej podstawie minister środowiska będzie mógł wezwać do zaniechania naruszeń albo nawet cofnąć zezwolenie.
Projekt precyzuje również, co ma się znaleźć we wniosku o wydanie zezwolenia na prowadzenie systemu kaucyjnego. Chodzi m.in. o: oświadczenia o niekaralności, sposobie przekazania informacji o kapitale zakładowym czy formie zabezpieczenia roszczeń za niewykonanie przez podmiot reprezentujący obowiązku rozliczenia z podmiotami uczestniczącymi w systemie kaucyjnym. Trzeba będzie też określić zasady i planowaną częstotliwość odbioru opakowań i odpadów po nich oraz zasad przekazywania do ponownego użycia lub do przetworzenia. Operator będzie także musiał informować o umowach, promesach, listach intencyjnych planowanych inwestycjach, zakupach maszyn i urządzeń, harmonogramach działań.
Piotr Mazurek liczy, że dzięki zmianom uda się uszczegółowić zakres umów pozwalających operatorom dzielić się rynkiem i rozliczać między sobą.
Nowelizacja milczy natomiast na temat VAT od kaucji, który ze względu na brak rozstrzygnięcia w obecnych przepisach spędza sen z powiek właścicielom podmiotów zobowiązanych do stosowania systemu (choć minister klimatu zapowiadała, ze VAT od kaucji nie będzie). Dlatego pojawia się pytanie, czy będzie to jedyna nowelizacja ustawy przed 1 stycznia 2025, czy czeka nas jeszcze kolejna.
Sprawdź w LEX: Czy po wejściu w życie systemu kaucyjnego cena kaucji będzie wliczana w cenę produktu czy będzie to oddzielna pozycja na paragonie? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
