1. Środki własne

Niewątpliwie najprostsza sytuacja jest wtedy, gdy możemy uruchomić środki własne, czyli zasilić działalność gospodarczą z własnych oszczędności. Sposób dokonania takiego zasilenie zależy jednak od formy prawnej wykonywanej działalności gospodarczej.

1.1. Działalność jednoosobowa

W przypadku działalności jednoosobowej sprawa jest oczywista - podmiotowość prawną i gospodarczą ma właściciel przedsiębiorstwa.

Zgodnie z art. 44 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - dalej k.c. - mieniem jest własność i inne prawa majątkowe. Z kolei w myśl art. 140 k.c. w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Skoro zatem osoba fizyczna jest właścicielem danego majątku, to może go używać do dowolnych celów - tak naprawdę w omawianym przypadku nie ma podziału na majątek prywatny i firmowy. Co najwyżej możemy mówić o sposobie wykorzystania niektórych składników (do celów prywatnych lub służbowych). W praktyce oznacza to, że osoba fizyczna może przeznaczać finansować zakupy firmowe ze środków prywatnych a prywatne z firmowych - przesunięcia takie nie skutkują zmianą podmiotową (nie zmienia się właściciel). Jedyne konsekwencje jakie są z tym związane, to koszty uzyskania przychodów.

Przykład

Podatnik prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Ma konto prywatne (ROR) i firmowe (rachunek bieżący). Robiąc zakupy prywatne zdarza mu się płacić kartą firmową, a robiąc zakupy firmowe - prywatną. Nie zmienia to faktu, że zakupy prywatne (na cele pozafirmowe) nie będą kosztem, mimo że pieniądze schodzą z konta firmowego, a fakt zapłaty za zakupy firmowe z konta prywatnego, nie stanowi przeszkody do zaliczenia wydatku w koszty uzyskania.

1.2. Spółki

Małą działalność gospodarczą najlepiej wykonuje się samemu - o wszystkim się wtedy decyduje i nie ponosi odpowiedzialności za niedociągnięcia innych osób. Z drugiej strony w spółce działa się raźniej, a odpowiedzialność rozkłada się na więcej podmiotów (wspólników). Stąd też spółki są bardzo popularną formą prowadzenia działalności, w szczególności w przypadku dużych podmiotów. Obok spółek na rynku działają także inni przedsiębiorcy - np. fundacje, stowarzyszenia czy izby gospodarcze.

Spółka cywilna

Najprostszą formą spółki jest spółka cywilna, której nazwa wzięła się stąd, że jest ona uregulowana w kodeksie cywilnym. Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

Spółka cywilna nie ma ani podmiotowości prawnej, ani gospodarczej. Tym samym stwierdzenie, że „spółka cywilna coś kupiła lub sprzedała" jest tak naprawdę skrótem myślowym. W rzeczywistości bowiem spółka - z braku osobowości prawnej - nie może dokonywać takich transakcji. Zakupów i sprzedaży dokonują wspólnicy spółki, działający wspólnie pod firmą spółki. Oznacz to także, że spółka cywilna nie ma swojego majątku - właścicielami majątku są wspólnicy.

Dofinansowanie spółki cywilnej przez jej wspólników oznacza jednak zmianę podmiotową - właścicielami stają się wszyscy wspólnicy. Tym samym mechanizm dofinansowania jest już bardziej sformalizowany.

Podstawową formą zasilenia spółki jest wniesienie wkładów. Od ich wartości należy zapłacić PCC. Podatkowi PCC podlegają umowy spółki oraz zmiany takich umów. W przypadku umowy spółki osobowej za zmianę umowy uważa się wniesienie lub podwyższenie wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki albo podwyższenie kapitału zakładowego, pożyczkę udzieloną spółce przez wspólnika, dopłaty oraz oddanie przez wspólnika spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania. Z kolei w świetle art. 720 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

W efekcie zasilenie spółki należy potraktować jako umowę spółki lub jej zmianę i zapłacić PCC według stawki 0,5%. W praktyce jednak wspólnicy rzadko tak postępują.

Przykład

Spółka cywilna nie miała wystarczających środków na zakup maszyny koniecznej do wykonywania działalności gospodarczej. Formalnie rzecz biorąc wspólnicy powinni dofinansować ją poprzez wniesienie dodatkowych wkładów, dopłaty do kapitału lub pożyczkę - od kwoty dofinansowania powinien być zapłacony podatek PCC. Wspólnicy jednak dokonali zakupu z własnych środków i nie zapłacili PCC. Wartość maszyny była zaliczona do kosztów uzyskania poprzez odpisy amortyzacyjne.

Osobowe spółki prawa handlowego

Pozostałe spółki osobowe uregulowane zostały w przepisach ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych - dalej k.s.h., wobec czego nazywa się je osobowymi spółkami handlowymi. Wymienić tu można spółki:

  1. jawna,
  2. partnerska,
  3. komandytowa,
  4. komandytowo-akcyjna.

Spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Spółka osobowa prowadzi także przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Powyższe oznacza, że handlowe spółki osobowe są samodzielnym właścicielem swojego majątku. Tym samym dofinansowanie spółki przez wspólnika (wspólników) wymaga sformalizowanego działania. W praktyce obowiązują tu analogiczne zasady, jak przy spółce cywilnej, a od kwoty dofinansowania powinno być zapłacone PCC.

Spółki kapitałowe

Spółki kapitałowe, to spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna. Mają one osobowość prawną i gospodarczą i stanowią odrębne podmioty od swoich wspólników. Także w tym wypadku wspólnicy (udziałowcy lub akcjonariusze) mogą ją dofinansować na różne sposoby, z czego na pierwsze miejsce wysuwają się trzy następujące:

  1. zwiększenie kapitału zakładowego,
  2. pożyczka,
  3. dopłata do kapitału.

Każda z powyższych form wywołuje inne skutki podatkowe.

Kapitał zakładowy spółki jest to suma wniesionych do spółki wkładów, umożliwiających funkcjonowanie spółki. Wysokość kapitału zakładowego ma wpływ na wiarygodność spółki (im wyższy kapitał, tym - co do zasady - spółka jest bardziej wiarygodna), a sposób jego podziału ma wpływ na strukturę udziałów w spółce. Jednocześnie dość sformalizowany sposób ustalania zasad podwyższania kapitału zakładowego (może się to wiązać nawet ze zmianą umowy spółki) powoduje, że w przypadku, gdy zachodzi potrzeba jedynie dofinansowania spółki forma ta jest nieekonomiczna, tym bardziej, że późniejsze odzyskanie przekazanej kwoty wiązałoby się z koniecznością obniżenia kapitału, a to jest jeszcze bardziej sformalizowane. Forma ta jest częściej wykorzystywana przez spółki akcyjne - podwyższenie kapitału następuje w drodze emisji nowych akcji.

Jeżeli udziałowiec chce dofinansować spółkę z o.o. bez podwyższania kapitału zakładowego powinien wybrać między pożyczką, a dopłatą. Pierwsza różnica miedzy tymi świadczeniami wynika z przepisów PCC. Przez zmianę umowy rozumie się przy spółce kapitałowej - podwyższenie kapitału zakładowego z wkładów lub ze środków spółki oraz dopłaty. Jednocześnie zwalnia się od podatku pożyczki udzielane przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej.

W efekcie od dopłaty należy zapłacić podatek PCC w wysokości 0,5%, a od pożyczki nie ma takiego obowiązku. Należy jednak pamiętać, że dopłaty powinny być wnoszone przez wszystkich wspólników proporcjonalnie do posiadanych udziałów, a pożyczka może być udzielona tylko przez jednego wspólnika.

2. Zewnętrzne źródła finansowania działalności gospodarczej

Nie zawsze dysponuje się środkami potrzebnymi do uruchomienia lub rozbudowy firmy. Podatnikom, którzy znaleźli się w takiej sytuacji pozostaje poszukanie zewnętrznych źródeł finansowania. Część osób w takiej sytuacji po prostu pożycza od rodziny lub znajomych. Plusem takiego rozwiązania jest to, że często takie pożyczki są nieoprocentowane lub oprocentowane w niewielkim stopniu.

Rozwiązanie to jednak ma też wady. Po pierwsze zazwyczaj można zdobyć w ten sposób relatywnie niewielkie kwoty. Po drugie - jak mówi przysłowie: „chcesz stracić przyjaciela, pożycz mu pieniądze!". W efekcie pożyczanie od przyjaciół może dać zgoła nieoczekiwane skutki.

Skupmy się zatem na bardziej oficjalnych sposobach zdobycia gotówki

2.1. Pożyczki i kredyty

Oferta usług finansowych jest bardzo szeroka. Podmioty, które chcą zdobyć dodatkowe pieniądze mogą wystąpić do instytucji finansowych (przede wszystkim banków) o udzielenie pożyczki lub kredytu. Okazuje się jednak, że uzyskanie pieniędzy w ten sposób nie zawsze jest łatwe. Instytucja finansowa, która ma udzielić pożyczki lub kredytu stara się bowiem zabezpieczyć swoje interesy poprzez zmniejszenie ryzyka kredytowego. W efekcie petent zostaje zazwyczaj dokładnie prześwietlony, a jego zdolność kredytowa dokładnie ustalona.

Należy przy tym pamiętać, że odsetki od pożyczek i kredytów związanych z działalnością gospodarczą stanowią co do zasady koszty uzyskania przychodów. Wyjątek stanowią odsetki związane z pożyczkami/kredytami inwestycyjnymi. Zgodnie bowiem z przepisami na gruncie ustaw o podatku dochodowym do wartości początkowej wytwarzanych środków trwałych nie zalicza się między innymi kosztów operacji finansowych, w szczególności odsetek od pożyczek (kredytów) i prowizji, z wyłączeniem odsetek i prowizji naliczonych do dnia przekazania środka trwałego do używania.

(...)

Czytaj więcej: Kompas Księgowo-Kadrowy