Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (tzw. ustawa antyzatorowa) dała Prezesowi UOKiK kompetencje do nakładania kar finansowych na podmioty nadmiernie opóźniające się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Na celowniku Prezesa UOKiK znajdują się podmioty, które w okresie 3 kolejnych miesięcy opóźniały się z zapłatą świadczeń o łącznej wartości co najmniej 5 mln złotych. Od przyszłego roku suma ta zostanie jednak obniżona do 2 mln złotych.
Czytaj: UOKiK ukarał pierwsze firmy za zatory płatnicze>>
W przypadku spełnienia powyższych warunków Prezes UOKiK nakłada kary wyliczane według specjalnego algorytmu, który uwzględnia przede wszystkim wielkość długu i czas opóźnienia w płatności.
Czytaj w LEX: Sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty w transakcjach handlowych - praktyczny przewodnik >
Co z ofiarami zatorów?
W praktyce zdarza się, że przedsiębiorca opóźnia się ze spełnianiem zobowiązań, gdyż sam jest ofiarą zatorów. W niektórych przypadkach może to być okoliczność pozwalająca na uniknięcie kary z tytułu nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.
Cena promocyjna: 6.9 zł
|Cena regularna: 69 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 13.8 zł
Ustawa antyzatorowa nakazuje Prezesowi UOKiK odstąpienie od wymierzenia kary m.in. w sytuacji, gdy w okresie objętym postępowaniem wartość niespełnionych lub spełnionych po terminie przez danego przedsiębiorcę świadczeń pieniężnych jest równa lub mniejsza od wartości świadczeń pieniężnych nieotrzymanych lub otrzymanych po terminie przez tego przedsiębiorcę.
Czytaj w LEX: Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych z perspektywy zarządzania wierzytelnościami >
W pierwszej turze decyzji wydanych przez Prezesa UOKiK na podstawie ustawy antyzatorowej były dwa przypadki, w których zastosowano odstąpienie od wymierzenia kary na tej podstawie. W każdym z nich suma nieotrzymanych przez przedsiębiorcę w terminie należności w okresie objętym postępowaniem przekraczała wartość niespełnionych w terminie zobowiązań.
Sprawdź w LEX: Jakie mierniki wziąć pod uwagę do oceny czy jest się podmiotem zobowiązanym do sprawozdania o terminach płatności? >
Łagodniejsze traktowanie ofiar zatorów zasługuje na pochwałę. Jednakże obecna regulacja nie jest w tym zakresie doskonała. Przewiduje bowiem zupełnie inne zasady dla przedsiębiorców będących w znacznej mierze ofiarami zatorów, ale niespełniających progu odnoszącego się do wartości nieotrzymanych w terminie należności. W tym kontekście wystarczy wyobrazić sobie sytuację przedsiębiorcy, który w okresie trzech miesięcy opóźnił się z zapłatą 100 mln złotych. W tym samym okresie jego klienci opóźnili się z zapłatą 99 999 999 złotych. W takiej sytuacji Prezes UOKiK nie byłby zobowiązany do odstąpienia od wymierzenia kary. Teoretycznie mógłby wyliczać karę od całkowitej wartości opóźnienia – to znaczy od wspomnianych 100 mln złotych. Jednocześnie, gdyby wartość nieotrzymanych należności w tym okresie była wyższa o 2 złote i przekroczyła wartość zobowiązań, to Prezes UOKiK byłby zmuszony do całkowitego odstąpienia od wymierzenia kary.
Zobacz procedurę w LEX: Rozpoznanie wniosku o udzielenie zabezpieczenia >
W poszukiwaniu innych rozwiązań
W sytuacji gdy wartość nieotrzymanych w terminie należności jest niższa od wartości niespełnionych zobowiązań zastosowanie mógłby znaleźć przepis dający Prezesowi UOKiK możliwość odstąpienia od wymierzenia kary w uzasadnionych przypadkach. Sytuacja, w której przedsiębiorca jest ofiarą zatorów, ale nie spełnia zawartych w ustawie warunków obligatoryjnego odstąpienia niewątpliwie stanowi uzasadniony przypadek.
Jednakże, brak wyraźnego przepisu nakazującego – a nie jedynie uprawniającego – do odstąpienia od nałożenia kary wprowadza dużą niepewność po stronie przedsiębiorców, których problemy z dyscypliną płatniczą wynikają w dużej mierze z opóźnień w otrzymywaniu należności. W związku z tym w przyszłości warto byłoby wprowadzić obligatoryjne proporcjonalne obniżenie kary dla tego typu podmiotów. Okazją do wprowadzania tego typu zmian mogą być zapowiadane przez Prezesa UOKiK prace nad nowelizacją ustawy antyzatorowej.
Adrian Bielecki, adwokat, senior associate w warszawskim biurze kancelarii Dentons