Przepisy Kodeksu karnego skarbowego przewidują czyn zabroniony polegający na nieprowadzeniu wbrew obowiązkowi ksiąg. Czyn ten może stanowić wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe.
Pamiętaj!
Nieprowadzenie ksiąg wbrew obowiązkowi stanowić może wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe.
Nieprowadzenie wbrew obowiązkowi ksiąg stanowi zagrożone karą grzywny wykroczenie skarbowe w przypadkach mniejszej wagi (tj. gdy niska jest szkodliwość społeczna tego czynu). W innych przypadkach nieprowadzenie wbrew obowiązkowi ksiąg stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą grzywny do 240 stawek dziennych.
Pamiętaj!
Karą za nieprowadzenie ksiąg wbrew obowiązkowi jest kara grzywny.
Księgami, których nieprowadzenie wbrew obowiązkowi stanowi wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe, są:
a) księgi rachunkowe,
b) podatkowa księga przychodów i rozchodów,
c) ewidencja,
d) rejestr,
e) inne podobne urządzenia ewidencyjne, do których prowadzenia zobowiązuje ustawa, a w szczególności zapisy kasy rejestrującej.
Szczególna sytuacja ma miejsce w przypadku nieprowadzenia wbrew obowiązkowi ksiąg rachunkowych. Czyn taki stanowi nie tylko wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe, ale również przestępstwo na podstawie art. 77 pkt 1 ustawy o rachunkowości (przestępstwo to zagrożone jest karą grzywny lub karą pozbawienia wolności do lat 2, albo obiema tymi karami łącznie). W konsekwencji osoby nieprowadzące wbrew obowiązkowi ksiąg rachunkowych mogą podlegać aż dwóm karom (na gruncie Kodeksu karnego skarbowego obowiązuje bowiem zasada, że jeżeli ten sam czyn będący przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa lub wykroczenia określonego w przepisach karnych innej ustawy, stosuje się każdy z tych przepisów).
WAŻNE!
Niezależnie od kary za wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe osoby, które wbrew obowiązkowi nie prowadzą ksiąg rachunkowych, mogą podlegać karze za przestępstwo na podstawie przepisów o rachunkowości.
Osobami popełniającymi wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe polegające na nieprowadzeniu wbrew obowiązkowi ksiąg mogą być przede wszystkim osoby, na które przepisy nakładają obowiązek prowadzenia takich ksiąg, w szczególności będący osobami fizycznymi podatnicy.
Przykład
Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą utraciła prawo do zwolnienia podmiotowego z obowiązku ewidencjonowania sprzedaży za pomocą kasy rejestrującej. Mimo to osoba ta nadal nie zainstalowała kasy, a w konsekwencji nie ewidencjonowała prowadzonej sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych za pomocą kasy rejestrującej. Osoba ta tym samym popełniła wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe polegające na nieprowadzeniu ksiąg wbrew obowiązkowi.
Osobami popełniającymi to wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe mogą być również osoby, które na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmują się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną.
Przykład
Wspólnicy spółki cywilnej zdecydowali się zmienić opodatkowanie z zasad ogólnych na opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Mimo to księgowy spółki nadal prowadził podatkową księgę przychodów i rozchodów zamiast ewidencji przychodów. Osoba ta tym samym popełniła wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe polegające na nieprowadzeniu ksiąg wbrew obowiązkowi.
Nieprowadzenie ksiąg oznacza sytuację, w której księgi nie są prowadzone w ogóle. Odróżnić należy nieprowadzenie ksiąg od ich nierzetelnego lub wadliwego prowadzenia.
Przykład
Osoba fizyczna rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej i założyła podatkową księgę przychodów i rozchodów. Osoba ta nie dokonuje wielu wymaganych wpisów do księgi, jak również dokonuje ich w sposób błędny. Nie może ona jednak zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej skarbowej za nieprowadzenie księgi wbrew obowiązkowi, gdyż mimo wszystko podatkową księgę przychodów i rozchodów prowadzi. Może ona jedynie zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej skarbowej za nierzetelne lub wadliwe prowadzenie księgi.
Odróżnić należy prowadzenie księgi od jej zaprowadzenia, tj. założenia. Można bowiem nie prowadzić księgi, która została zaprowadzona. W konsekwencji nieprowadzenie zaprowadzonej księgi może stanowić czyn zabroniony polegający na nieprowadzeniu księgi wbrew obowiązkowi.
Przykład
Osoba fizyczna rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej, zarejestrowała się jako czynny podatnik VAT i zaprowadziła u siebie pełną ewidencję VAT. Ewidencji tej jednak nie prowadziła, tj. nie dokonywała w niej żadnych zapisów. Osoba ta popełniła tym samym wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe polegające na nieprowadzeniu ksiąg wbrew obowiązkowi.
Do nieprowadzenia ksiąg wbrew obowiązkowi dochodzi również w sytuacji, gdy sprawca obowiązany jest prowadzić księgę X, podczas gdy w istocie obowiązany jest prowadzić księgę Y (której w konsekwencji nie prowadzi).

Czytaj więcej: Kompas Księgowo-Kadrowy