Problematyka rozwoju sztucznej inteligencji (Artificial Intelligence, AI) oraz powiązanych z nią regulacji prawnych nabiera z roku na rok na znaczeniu. Podążając za potrzebami wynikającymi ze wzrostu znaczenia rozwiązań technologicznych w obszarze AI, ustawodawcy na całym świecie muszą zmierzyć się z wyzwaniem stworzenia ram prawnych, w których nowe technologie mogą skutecznie rozwijać się oraz poprawnie funkcjonować.
Europejski prawodawca także podejmuje działania dążące do wprowadzania właściwych ram prawnych. Realizowane przez Unię Europejską podejście opiera się na dwóch filarach: excellence in AI rozumianym jako dążenie do doskonałości w obszarze sztucznej inteligencji oraz trustworthy AI, czyli tworzenia godnych zaufania rozwiązań.
Czytaj też: Czy pozwolisz maszynie na samodzielne podejmowanie decyzji? – wyniki badań eksperymentalnych>>
Jakie są kluczowe elementy strategii rozwoju sztucznej inteligencji
W zgodzie z tymi założeniami Komisja Europejska opracowała Strategię rozwoju sztucznej inteligencji, publikując w kwietniu 2021 roku tzw. AI package. Zawiera on wiele propozycji i rozwiązań zarówno w obszarze rozwoju i badań nad sztuczną inteligencją, jak i przyszłych regulacji prawnych.
Pobierz wzór dokumentu w LEX: Umowa o korzystanie ze sztucznej inteligencji (na przykładzie programu dla rejonowych sądów karnych) >
Jako kluczowe elementy strategii wskazano m.in. maksymalizację zasobów i koordynację inwestycji w sztuczną inteligencję. Za pośrednictwem europejskich programów, takich jak „Cyfrowa Europa” oraz „Horyzont Europa” Komisja Europejska planuje realizować inwestycje w AI sięgające 1 mld euro rocznie. Celem ma być mobilizacja i pozyskiwanie nowych inwestycji z sektora prywatnego oraz od państw członkowskich. Docelowo planowane jest osiągnięcie rocznej wartość inwestycji w wysokości 20 mld euro w ciągu tzw. cyfrowej dekady.
Jednocześnie wskazano, że niezbędnym czynnikiem w budowaniu wydajnych, solidnych systemów sztucznej inteligencji jest dostęp do wysokiej jakości danych. Inicjatywy, takie jak Strategia Unii Europejskiej w zakresie cyberbezpieczeństwa, Akt o usługach cyfrowych, Akt o rynkach cyfrowych oraz projekt rozporządzenia w sprawie zarządzania danymi zapewniają odpowiednią infrastrukturę do budowy niezbędnych systemów.
Stworzona przez Komisję Europejską strategia zawiera:
- komunikat w sprawie wspierania europejskiego podejścia do sztucznej inteligencji (Communication on Fostering a European Approach to Artificial Intelligence);
- skoordynowany plan działań (Coordinated Plan on Artificial Intelligence 2021); jego podstawą ma być ścisła współpraca między Komisją Europejską i państwami członkowskimi, uprzednio zainicjowana w ramach pierwszej wersji planu z 2018 roku. Przyjęciu planu towarzyszyły wówczas szeroko zakrojone konsultacje. W 2019 roku miało miejsce jego poszerzenie o wytyczne dotyczące wiarygodnej sztucznej inteligencji, a w 2020 roku stworzono listę kontrolną w zakresie wiarygodnej sztucznej inteligencji. Poddany rewizji i koordynacji plan przedstawia wizję przyspieszenia podejmowanych działań i dostosowania dalszych priorytetów do obecnego krajobrazu sztucznej inteligencji. Najnowsza aktualizacja planu obejmuje m.in. zestaw konkretnych działań, które mają zapewnić spójność inicjatyw AI z europejską strategią w tym zakresie, a także z Europejskim Zielonym Ładem. Dodatkowo ma pobudzić wdrażanie krajowych strategii w obszarze AI oraz eliminować fragmentaryczne regulacje;
- projekt rozporządzenia w sprawie sztucznej inteligencji, ustanawiającego ujednolicone przepisy dla Unii Europejskiej (Artificial Intelligence Act).
Propozycja jest częścią szerszego, kompleksowego pakietu rozwiązań prawnych, adresujących problemy związane z rozwojem i wykorzystaniem sztucznej inteligencji. W ocenie Komisji Europejskiej zapewniona jest spójność i komplementarność z innymi (trwającymi lub planowanymi) inicjatywami prawodawczymi odnoszącymi się do AI. Należą do nich m.in. nowelizacje przepisów sektorowych dotyczących produktów (np. dyrektywa w sprawie maszyn, którą zastąpiono przez rozporządzenie w sprawie produktów przemysłu maszynowego) oraz inicjatywy w zakresie odpowiedzialności za nowe technologie, w tym systemy AI (dostosowanie przepisów dotyczących odpowiedzialności cywilnej do ery cyfrowej i sztucznej inteligencji). Spójność tych inicjatyw z niniejszą propozycją ma zapewnić jasność prawa i wzmacniać zaufanie do sztucznej inteligencji w Europie. Projekt rozporządzenia jest aktualnie procedowane w ramach zwykłej procedury legislacyjnej.
Pobierz wzór dokumentu w LEX: Zarządzenie w sprawie wprowadzenia systemu zarządzania cyberbezpieczeństwem >
Komisja Europejska wskazuje, że wspieranie doskonałości w obszarze sztucznej inteligencji wzmocni potencjał i konkurencyjność Europy w skali globalnej. Unia Europejska ma dążyć do:
- uczynienia z Unii Europejskiej miejsca, w którym sztuczna inteligencja rozwija się i wykracza ze środowiska laboratoryjnego na rynek, m.in. za pomocą partnerstwa publiczno-prawnego;
- zapewnienia, aby sztuczna inteligencja działała na rzecz ludzi i społeczeństwa;
- budowania strategicznego przywództwa w sektorach o tzw. dużym oddziaływaniu, m.in. na środowisko.
Należy odnotować, że już teraz rozwój regulacji prawnych w zakresie AI znacznie przyspieszył, a w nieodległej przyszłości możemy spodziewać się kolejnych ewolucji w tym zakresie.
Autor: Paweł Uściński, prawnik, doktorant na Uniwersytecie Warszawskim
