RPO skarży do WSA decyzję dot. zwiększenia wycinki w Puszczy Białowieskiej

Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie decyzję ministra środowiska umożliwiającą zwiększenie wycinki na terenie Puszczy Białowieskiej.

W ocenie Rzecznika przed wydaniem zaskarżonej decyzji Minister Środowiska nie rozważył w sposób należyty wszystkich pojawiających wątpliwości związanych planami zwiększenia wycinki.
- Środowisko naturalne jest wspólnym dobrem całego społeczeństwa. Przepisy prawa gwarantują mu wpływ na wydawanie decyzji mogących negatywnie oddziaływać na otaczającą nas przyrodę. Dlatego Minister Środowiska rozstrzygając o możliwości zwiększenia wycinki na terenie Puszczy Białowieskiej powinien był przekonać społeczeństwo o zasadności tych działań – stwierdza Rzecznik Praw Obywatelskich w skardze do WSA z 22 września 2016 r.

Z tego względu decyzja Ministra Środowiska powinna zostać, w ocenie Rzecznika, uchylona. W ponownie przeprowadzonym postępowaniu, Minister powinien natomiast w sposób kompleksowy odnieść się do wszystkich wątpliwości związanych ze sprawą, a jeżeli uzna, że wątpliwości te nie są zasadne, powinien szczegółowo uzasadnić tego powody.

- Przedmiotem analizy Rzecznika w niniejszej sprawie był sposób procedowania przez Ministra Środowiska nad wnioskiem Lasów Państwowych o wydanie decyzji w przedmiocie zatwierdzenia aneksu do planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Białowieża. "Całokształt prowadzonego przez Ministra Środowiska procesu administracyjnego, w szczególności zaś pośpiech, w jakim doszło do wydania decyzji z 25 marca 2016 r. doprowadziły Rzecznika do przekonania o uchybieniu przez organ wynikającym z powszechnie obowiązującego prawa wolnościom i prawom jednostki – stwierdza rzecznik praw obywatelskich dr Adam Bodnar.

Zdaniem RPO nie ulega wątpliwości, że Ustrojodawca przywiązuje wielką wagę do kwestii ochrony środowiska. Świadczy o tym już art. 5 Konstytucji RP. Wśród wymienionych w nim funkcji państwa, jako jedno z jego zadań określa on zapewnienie ochrony środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. - Choć nie ma ona znaczenia stricte prawnego, to we właściwym zrozumieniu aksjologicznych podstaw uczynienia w Konstytucji RP ochrony środowiska jednym z naczelnych zadań państwa pomocna jest nauka Kościoła Katolickiego - czytamy w uzasadnieniu.
Według Rzecznika zwrócić w szczególności trzeba uwagę na encyklikę Laudato si, w której papież Franciszek wskazał m.in., że „z faktu bycia stworzonymi na Boży obraz i nakazu czynienia sobie ziemi poddaną nie można wywnioskować absolutnego panowania nad innymi stworzeniami. Ważne jest odczytywanie tekstów biblijnych w ich kontekście, we właściwej hermeneutyce, i przypominanie, że zachęcają nas one do >>uprawiania i doglądania>uprawianie>doglądanie

Wracając do normy programowej zawartej w art. 5 Konstytucji RP Rzecznik przypomina, że znajduje ona odzwierciedlenie w szeregu obowiązków nałożonych w dalszych przepisach Konstytucji zarówno na władze publiczne, jak też na wszystkie inne podmioty podlegające władzy Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie z art. 68 ust. 4 Konstytucji, jednym z zadań władz publicznych jest „zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska”.

Artykuł 74 zobowiązuje władze publiczne do prowadzenia polityki zapewniającej „bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom” (ust. 1), czyniąc samą ochronę środowiska istotnym obowiązkiem tych władz (ust. 2). Z kolei w art. 86 Konstytucja obliguje każdego do dbałości o stan środowiska.

W oparciu o te akty prawne, społeczeństwo – także za pośrednictwem organizacji ekologicznych – uprawnione jest do aktywnego, nie jedynie biernego uczestniczenia w procesach mających wpływ na środowisko naturalne.

W sprawach związanych z inwestycjami mającymi znaczenie dla środowiska, niezbędne jest umożliwienie realizacji wspomnianych uprawnień (w oparciu o odpowiednie przepisy prawa), i obowiązek ten spada na organ rozpatrujący daną sprawę.

Jedyną możliwością wyeliminowania stwierdzonego przez Rzecznika naruszenia wolności i praw jest bowiem uchylenie decyzji Ministra Środowiska z 25 marca 2016 r. i ponowne przeprowadzenie przez ten organ postępowania w przedmiocie zatwierdzenia aneksu do planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Białowieża – tym razem jednak z zachowaniem wszelkich wymogów wynikających z powszechnie obowiązującego prawa, w tym w szczególności, w sposób umożliwiający społeczeństwu uczestnictwo w postępowaniu.

Rzecznik wystąpił w tej sprawie, gdyż stosownie do art. 208 ust. 1 Konstytucji RP, jego rolą jest stanie na straży wynikających z Konstytucji RP oraz innych aktów normatywnych wolności i praw. Powziąwszy informację o potencjalnym naruszeniu tych wolności i praw, Rzecznik może, stosując oddane mu w ustawie o Rzeczniku Praw Obywatelskich narzędzia, zbadać sprawę. Po jej analizie zaś, w razie dopatrzenia się po stronie organu władzy publicznej naruszenia wartości, których ochrona jest jego zadaniem, Rzecznik stosuje przewidziane prawem środki, w tym środki procesowe, w celu wyeliminowania dostrzeżonych uchybień.

Zdaniem RPO sprawa ma również wymiar ciekawy prawniczo. Sąd rozpoznający skargę Rzecznika będzie bowiem musiał rozstrzygnąć - wywołujące rozbieżności w orzecznictwie - zagadnienie charakteru prawnego rozstrzygnięcia Ministra Środowiska w sprawie zatwierdzenia planu urządzenia lasu.