Rynek kolejowy jest jedną z najważniejszych i jednocześnie najbardziej interesujących części krajowego systemu gospodarczego. Rozmiar tego rynku, skala środków pieniężnych rokrocznie wydatkowanych przez zarządcę infrastruktury i przewoźników kolejowych w celach operacyjnych i inwestycyjnych, jak wreszcie liczne problemy prawne związane z działalnością rynku i jego podmiotów istotnie zwiększają zainteresowanie tym rynkiem pośród prawników i ekonomistów.

Warto przy tym zaakcentować, że w perspektywie kilku najbliższych lat transport kolejowy będzie tą formą transportu, na której rozwój tak władze krajowe jak i unijne będą kładły największy nacisk i poświęcały jej największą uwagę. To szczególne gospodarcze znaczenie rynku kolejowego rodzi konieczność pochylenia się nad problemami prawnymi związanymi z funkcjonowaniem rynku i jego instytucji.

Poniżej fragment książki "Ustawa o transporcie kolejowym. Komentarz LEX", red. naukowa prof. dr hab. Marek Wierzbowski i dr hab. Paweł Wajda.


Z art. 9n ustawy o transporcie kolejowym (u.t.k.)

Problem wykładni przepisów rozdziału 2b ustawy
Komentowany rozdział ustawy o transporcie drogowym nie doczekał się jeszcze zbyt bogatego orzecznictwa, ani opracowań doktrynalnych, w porównaniu chociażby z ustawą o inwestycjach drogowych. Wydaje się jednak, że niektóre poglądy doktryny i orzecznictwo powstałe na gruncie ww. epizodycznej ustawy drogowej, w tym niektóre tezy orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, ukształtowane na jej gruncie, mogą być pomocne dla wykładni omawianej regulacji1. Obu ww. regulacjom przyświecają bowiem podobne cele (przyśpieszenie rozwoju państwa), obie prowadzą też do podobnych skutków prawnych (w szczególności do wywłaszczenia – odjęcia konstytucyjnego prawa własności). W podobny sposób wyłączają też stosowanie ogólnych przepisów regulujących proces inwestycyjny (zawartych m.in. w przepisach o zagospodarowaniu przestrzennym czy prawie budowlanym), a także stosowanie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego i ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Możliwość pomocniczego sięgania do orzecznictwa ukształtowanego na gruncie innej ustawy epizodycznej wynika również z przywołanego wyżej faktu, iż regulacje ustawy o inwestycjach drogowych były faktycznie wzorcem dla regulacji zawartej w rozdziale 2b u.t.k. (choć należy dodać, że epizodyczna ustawa drogowa już po wprowadzeniu zmian w ustawie o transporcie kolejowym, uległa istotnym przeobrażeniom2). Rozdział 2b u.t.k., zgodnie z treścią art. 9n, określa „szczególne” zasady i warunki przygotowania inwestycji dotyczących linii kolejowych o znaczeniu państwowym” (w tym warunki lokalizacji i nabywania nieruchomości na ten cel oraz organy właściwe w tych sprawach).
 

W świetle „szczególnego” charakteru ww. regulacji, o którym była mowa w pkt 1, istotnego znaczenie nabiera nie tylko reguła kolizyjna lex specialis derogat legi generali, ale także dyrektywa wykładni, w myśl której wyjątki należy interpretować ściśle (exceptiones non suntextendendae). „Spec-ustawy” drastycznie ingerują bowiem w prawa i wolności obywatela – wprowadzając prawną możliwość odebrania obywatelowi jego prawa własności – w imię realizacji celów publicznych.
 

Dodatkowo robią to w sposób szczególny, pozbawiając obywatela wielu uprawnień procesowych, które mu przysługują w „zwykłych” procedurach administracyjnych i sądowoadministracyjnych. Powyższe nakazuje traktowanie przepisów „spec-ustaw”, jako regulacji wyjątkowych, które należy interpretować ściśle, nie doprowadzając do nieuzasadnionego rozszerzenia kompetencji organów administracji. W powyższym duchu, na gruncie epizodycznej ustawy drogowej, wypowiedział się m.in. NSA w wyroku z dnia 27 sierpnia 2009 r., II OSK 881/093, w którym czytamy m.in. „(…) omawiana ustawa w istotny sposób wpływa na ograniczenie uprawnień jednostek, których nieruchomości znajdują się w pasie planowanej inwestycji. Wobec tego, skoro jest to regulacja stanowiąca wyjątek od powszechnie obowiązujących procedur gospodarowania nieruchomościami, nie można dokonywać wykładni rozszerzającej, rozciągającej stosowanie uproszczonych zasad i procedur do inwestycji nie będących drogami publicznymi (…)”.
 

Dodatkowo jednak należy pamiętać, o czym była już mowa, że uproszczenie procedur nie oznacza wyłączenia przy stosowaniu prawa zasad ogólnych prawa administracyjnego, ani też zasad konstytucyjnych, które w świetle sporów na temat konstytucyjności „spec-ustaw” nabierają szczególnej wagi. Szczególnego znaczenia dla wykładni „spec-ustaw” nabiera chociażby zasada ważenia interesów indywidualnych obywateli z interesem społecznym, wyrażona w art. 7 k.p.a. i inne zasady prawa administracyjnego, na czele z zasadami konstytucyjnymi, takimi jak prawo do sądu, zasada proporcjonalności, zasada słusznego odszkodowania za wywłaszczenie itp.
 

Książka pod redakcją naukową prof. dr hab. Marka Wierzbowskiego i dr hab. Pawła Wajdy  "Ustawa o transporcie kolejowym. Komentarz LEX" już wkrótce w internetowej księgarni Profinfo.pl