Po wydaniu prawomocnego wyroku stwierdzającego nieważność umowy indeksowanej albo denominowanej do CHF (tzw. kredytu „frankowego”), należy niezwłocznie złożyć wniosek do sądu o nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi w zakresie, w którym stwierdza nieważność umowy oraz zasądza na rzecz kredytobiorców nienależnie zapłacone raty. Po otrzymaniu wyroku opatrzonego klauzulą wykonalności należy wszcząć postępowanie egzekucyjne, zanim bank złoży w sprawie skargę kasacyjną wraz z wnioskiem o wstrzymanie wykonania prawomocnego wyroku. W razie uwzględnienia wniosku banku, komornik nie będzie mógł prowadzić egzekucji. Jeżeli do wstrzymania wykonania zaskarżonego wyroku dojdzie już po wszczęciu postępowania egzekucyjnego, komornik przekaże zajęte kwoty na rachunek depozytowy, co przynajmniej częściowo zabezpieczy interes majątkowy kredytobiorcy.
W praktyce banki często nie respektują orzeczeń stwierdzających nieważność umowy kredytu i pomimo prawomocności tych wyroków nadal pobierają należności wynikające z harmonogramu spłat kredytu. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku udzielenia bankowi pełnomocnictwa do potrącania z rachunku bankowego kwot tytułem spłaty rat kredytu frankowego, które najczęściej klienci udzielają podczas procedury zawierania umowy kredytowej. W takim przypadku należy wypowiedzieć to pełnomocnictwo, a dla pełnego zabezpieczenia swojego interesu najlepiej wypłacić wszystkie środki z rachunku bankowego służącego do obsługi kredytu.
Kredytobiorca powinien również złożyć wniosek o wykreślenie hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu frankowego. Taki wniosek składa się w oparciu o oświadczenie banku o wyrażaniu zgody na wykreślenie hipoteki lub prawomocny i wykonalny wyrok sądu, wyraźnie stwierdzający, że umowa kredytu jest nieważna.
Problemy z wykreśleniem z BIG-u
Wykreślenie dłużnika z BIG następuje na wniosek Wierzyciela. W razie stwierdzenia prawomocnym wyrokiem, że umowa o kredyt frankowy jest nieważna, bank w terminie 14 dni powinien złożyć wniosek o wykreślenie informacji z BIG. Zaniechanie tej czynności podlega grzywnie w wysokości do 30 000 zł. Niemniej, kredytobiorca nie może samodzielnie złożyć do BIG wniosku o usunięcie danych o zadłużeniu z bazy. Dlatego jeżeli kredytodawca jest zdeterminowany i nie chce złożyć wniosku do BIG o usunięcie wpisu, to kredytobiorca w zasadzie nie ma skutecznych narzędzi aby usunąć wpis o nieistniejącym zadłużeniu.
Czytaj w LEX: Hipoteka w księdze wieczystej - KOMENTARZ PRAKTYCZNY >>>
Wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej
Po uzyskaniu wyroku prawomocnie stwierdzającego nieważność umowy kredytu należy wezwać bank do złożenia pisemnego oświadczenia o wykreślenie hipoteki, które stosownie do art. 95 ust. 3 Pr. bank. stanowi podstawę do wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej. Niestety uzyskanie takiego oświadczenia wymaga pewnej woli współpracy ze strony banku, który może odmówić wydania tzw. listu mazalnego np. powołując się na złożenie skargi kasacyjnej w sprawie wraz z wnioskiem o wstrzymanie wykonania prawomocnego wyroku Sądu II instancji.
Hipotekę można wykreślić także w oparciu o wyrok stwierdzający nieważność umowy o kredyt frankowy stosownie do art. 31 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Ponieważ istnienie hipoteki zależy od istnienia zobowiązania które zabezpiecza, to prawomocne stwierdzenie nieważności umowy oznacza, że hipoteka również jest nieważna (podobnie Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 19 stycznia 2022 r. o sygn. V ACa 723/21). Problem może się pojawić, jeżeli prawomocny wyrok nie zawiera orzeczenia o nieważności umowy, a jedynie w uzasadnieniu sąd przesłankowo stwierdza, że umowa kredytu indeksowanego czy też denominowanego jest nieważna. Ponieważ wiążący charakter ma sentencja wyroku, a nie jego uzasadnienie, to sąd wieczystoksięgowy może odmówić wykreślenia wpisu jeżeli wyrok nie zawiera punktu w którym wyraźnie stwierdzono nieważność umowy kredytu.
WZORY dokumentów w LEX:
- Zaświadczenie o spłacie kredytu przez osobę trzecią >
- Zezwolenie na wykreślenie hipoteki umownej >
- Zrzeczenie się hipoteki w części >
Termin na rozpatrzenie wniosku o wykreślenie hipoteki zależy od obciążenia konkretnego sądu wieczystoksięgowego. Jak podaje Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie, który prowadzi księgi wieczyste dla całej Warszawy termin rozpoznawania wniosków wynosi około 12 miesięcy.
Potrącenie
Stwierdzenie nieważności umowy kredytu frankowego prowadzi do sytuacji, w której jednocześnie bank i kredytobiorca są w stosunku do siebie wierzycielami i dłużnikami. Dlatego każdy z nich może złożyć oświadczenie o potrąceniu, przez co wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Oświadczenie o potrąceniu ma charakter materialnoprawny, a jego skuteczne złożenie wymaga doręczenia kredytobiorcy oświadczenia złożonego przez uprawnioną do reprezentacji banku osobę.
Zarzut zatrzymania
W uzasadnieniu uchwały z 7 maja 2021 r. o sygn. III CZP 6/21 oraz uchwały z dnia 16 lutego 2021 r. o sygn. III CZP 11/20 Sąd Najwyższy niejako przy okazji przyjął, że umowa kredytu jest umową wzajemną w rozumieniu kodeksu cywilnego a bankowi przysługuje zarzut zatrzymania. Stanowisko to może budzić wątpliwości, gdyż umowa kredytu podobnie jak umowa pożyczki czy ubezpieczenia jest umową dwustronnie zobowiązującą, ale niekoniecznie wzajemną w rozumieniu Kodeksu cywilnego (podobnie Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 23 lutego 2022 r. o sygn. I ACa 31/21). Niemniej kredytodawca może podnieść zarzut, w którym uzależnia wykonanie wyroku od zwrotu udzielonego kredytu. Oczywiście dla większości kredytobiorców natychmiastowa zapłata kilkuset tysięcy złotych może być problematyczna. W takiej sytuacji kredytobiorca może złożyć oświadczenie o potrąceniu kwot zasądzonych w wyroku z roszczeniem banku o zwrot kredytu.
Więcej w LEX: Rozliczenie się stron z tytułu nieważnej umowy kredytu. Glosa do uchwały SN z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20 >>>
Sprawdź w LEX: Czy stronie wadliwej umowy kredytu frankowego przysługuje prawo zatrzymania? - LINIA ORZECZNICZA >>>
Wynagrodzenie za korzystanie z kapitału
Banki często, nawet przed prawomocnym zakończeniem sprawy z powództwa kredytobiorcy, występują z powództwem o zwrot kredytu i wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Zarówno Prezes UOKIK jak i Rzecznik Finansowy stoją na stanowisku, że jakiekolwiek wynagrodzenie za korzystanie z kapitału niweczy całą ochronę konsumenta przewidzianą w dyrektywie Rady 93/13/EWG, dlatego bankowi nie przysługuje żadne inne roszczenie w związku z zawarciem nieważnej umowy, poza zwrotem kwoty udzielonego kredytu. TSUE w sprawie o sygn. C-520/21 ma wypowiedzieć się co do możliwości żądania wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.
Kredytobiorcy muszą liczyć się z tym, że wygranie sprawy przeciwko bankowi, nie oznacza, że sprawa definitywnie się zakończyła. Prawdopodobnie zostanie złożona skarga kasacyjna banku wraz z wnioskiem o wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia. Na szczęście w świetle aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego, wszystkie najistotniejsze problemy dotyczące wpływu stosowania niedozwolonych postanowień umownych określających ryzyko kursowe są już dostatecznie wyjaśnione, zatem brak jest podstaw, aby przyjmować do rozpoznania kolejne skargi kasacyjne banków (warto zwrócić uwagę na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 września 2022 r. o sygn. I CSK 3771/22).
Skuteczne podniesienie zarzutu potrącenia w części, w której doszło do kompensacji roszczenia banku o zwrot kapitału wyklucza wytoczenie powództwa o zwrot kredytu. Niemniej w razie wniesienia przez Bank pozwu o zwrot kredytu i wynagrodzenie za korzystanie
z kapitału, kredytobiorca musi liczyć się z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów związanych z obsługą prawną
Dlaczego wszystko tak długo trwa?
Mamy do czynienia z niespotykaną wręcz ilością spraw frankowych. W XXVIII Wydziale Cywilnym Sądu Okręgowego w Warszawie (tzw. Wydziale Frankowym) we wrześniu 2022 r. na rozpatrzenie czekało 34 tys. Spraw, czyli średnio 1619 spraw na jednego sędziego. Również wydziały wieczystoksięgowe odnotowują duży wpływ wniosków. Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów także wygenerowało dodatkową ilość spraw w wydziałach wieczysto-księgowych, a sytuację dodatkowo pogorszyła pandemia Covid-19.
Najszybszą drogą do zakończenia sporu z bankiem jest podpisanie ugody. Jednakże warunki ugodowe przedstawiane przez banki są w większości wysoce niekorzystne, często oparte na aktualnej stopie WIBOR, a także pozbawiają kredytobiorcę możliwości „uwolnienia się” od kredytu na przyszłość, co jest możliwe jedynie w przypadku wyroku ustalającego nieważność. Właśnie dlatego tak wiele osób decyduje się na trwające dłużej, lecz w konsekwencji dużo korzystniejsze postępowanie sądowe.
Ponadto, mimo już utrwalonej linii orzeczniczej zarówno sądów powszechnych jak i Sądu Najwyższego, banki i ich pełnomocnicy w sprawach dotyczących kredytów indeksowanych i denominowanych z uporem godnym lepszej sprawy stoją na stanowisku, że umowy kredytów waloryzowanych kursem waluty obcej są ważne i skuteczne, co dodatkowo wydłuża postępowanie.
Istotnym narzędziem w walce z długotrwałością sporów dotyczących umów o kredyty frankowe może być odpowiednio umotywowany wniosek o zabezpieczenie roszczenia kredytobiorcy. Polega on na tym, że Sąd na wniosek konsumenta może wstrzymać wymagalność rat kredytu aż do prawomocnego rozstrzygnięcia sporu. Tak więc przez cały czas trwania sprawy klienci kancelarii nie muszą ponosić żadnych ciężarów obsługi kredytu, a z naszego doświadczenia wynika, że takie korzystne rozstrzygnięcia zapadają w zdecydowanej większości prowadzonych przez MSN Legal spraw.
Autorzy: Mariusz Mazepus, adwokat, partner w MSN Legal, Rafał Dudek, radca prawny w MSN Legal.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.