Pracodawca nie musi udzielać urlopu bezpłatnego zgodnie z wnioskiem pracownika

Pracodawca zatrudnił pracownika w dniu 18 marca 2013 r. w pełnym wymiarze czasu pracy (po stażu pracy skierowanego z UP bez nawiązania stosunku pracy). Umowa będzie trwała do dnia 30 wrześnie 2013 r., jest to jego pierwsze zatrudnienie. Pracodawca udzielił pracownikowi 10 dni urlopu wypoczynkowego. Pracownik zawnioskował do pracodawcy o urlop bezpłatny do 1 września 2013 r.Czy pracodawca jest zobligowany do udzielenia urlopu bezpłatnego zgodnie z wnioskiem pracownika?

Odpowiedź:

Pracodawca nie jest zobligowany do udzielenia urlopu bezpłatnego zgodnie z wnioskiem pracownika. Jeśli jednak wniosek ten uwzględni, to w związku z udzieleniem pracownikowi pierwszego urlopu "z góry" od razu za cały okres trwania umowy zamiast "z dołu" po każdym miesiącu pracy, w całym okresie zatrudnienia pracownik ten faktycznie wykorzysta urlop w większym wymiarze niż należny. Pracodawca nie będzie miał możliwości "odzyskania" dodatkowo udzielonego pracownikowi urlopu.

 

Uzasadnienie:

 Podstawową zasadę dotyczącą prawa pracownika podejmującego pierwszą pracę do urlopu wypoczynkowego określa art. 153 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. Przepis ten stanowi, że pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym. Z treści art. 153 k.p. wynika, że o momencie nabycia uprawnień urlopowych przez pracownika podejmującego pierwszą w życiu pracę decyduje osiągnięcie miesięcznego stażu zatrudnienia. W praktyce przyjmuje się, że sposób liczenia miesięcznego okresu zatrudnienia zależy od tego, czy pierwsza praca rozpoczęła się z początkiem czy też w trakcie miesiąca. Pracownik, który został zatrudniony z początkiem miesiąca prawo do 1/12 przysługującego mu wymiaru urlopu nabywa ostatniego dnia tego miesiąca; jeżeli natomiast początek zatrudnienia przypadał w trakcie miesiąca, pracownik nabywa prawo do urlopu w dniu poprzedzającym dzień, który nazwą lub datą odpowiada dniowi, w którym rozpoczął się miesięczny okres pracy (R. Celeda, L. Florek, K. Gonera, G. Goździewicz, A. Hintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, B. Wagner, T. Zieliński Tadeusz, Komentarz do art. 153 Kodeksu pracy, LEX 2011, za: SIP LEX). W sytuacji opisanej w pytaniu pracownik podjął pracę 18 marca 2013 r., zatem jego uprawnienie do 1/12 przysługującego mu wymiaru urlopu powstaje odpowiednio z dniem 17 kwietnia 2013 r., 17 maja 2013 r., 17 czerwca 2013 r., 17 lipca 2013 r., 17 sierpnia 2013 r. oraz 17 września 2013 r. Skoro jest to pierwsza praca tego pracownika, zakładając, że przysługujący mu zgodnie z art. 154 § 1 i 2 k.p. wymiar urlopu wynosi 20 dni, za każda kolejna część urlopu nabywana przez pracownika w wymienionych wyżej datach wynosi 1,66 dnia urlopu. Jako, że brak jest wyraźnego przepisu nakazującego zaokrąglanie wymiaru urlopu pracowników podejmujących pracę po raz pierwszy, pracodawca mógł przeliczyć ten urlop na godziny albo zaokrąglić go z korzyścią dla pracownika. Przy czym pracownik nie musi wykorzystywać urlopu po nabyciu prawa do każdej 1/12 części, może wykorzystać urlop skumulowany przez okres kilku miesięcy. W całym okresie trwania umowy pracownik, o ile nie korzystałby z urlopu na bieżąco, nabyłby więc w sumie prawo do 9,96 dnia urlopu. Jeśli natomiast chodzi o odbyty przez pracownika staż, to zgodnie z art. 79 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 674 z późn. zm.), okresu tego nie wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego – prawo do pierwszego urlopu pracownik nabywa bowiem zgodnie z przytoczonymi powyżej regulacjami dopiero po przepracowaniu jednego miesiąca.

W sytuacji, gdyby pracownik korzystał przez cały wrzesień 2013 r. z urlopu bezpłatnego, okoliczność ta stanie na przeszkodzie w nabyciu przez niego uprawnienia do ostatniej części urlopu (który nabyłby w dniu 17 września 2013 r.). W czasie urlopu bezpłatnego pracownik nie nabywa prawa do urlopu wypoczynkowego – okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 174 § 2 k.p.). W związku ze skorzystaniem przez pracownika z urlopu bezpłatnego faktycznie udzielony mu urlop wypoczynkowy będzie przewyższał urlop należny. Przepisy prawa pracy nie przewidują w takiej sytuacji możliwości "odzyskania" udzielonego pracownikowi urlopu w wymiarze większym niż należny. W przypadku pracowników w pierwszym roku pracy zasadą jest nabywanie urlopu "z dołu", po każdym miesiącu pracy. Jeśli natomiast pracodawca zdecydował się udzielić pracownikowi urlopu "z góry", czyli wbrew regulacji art. 153 k.p., konsekwencje takiej decyzji nie mogą powodować negatywnych skutków po stronie pracownika. Takie działanie pracodawcy należałoby kwalifikować jako udzielenie pracownikowi dodatkowego urlopu, co uznać należy za dopuszczalne na gruncie art. 18 k.p., gdyż kreujące dla niego sytuację korzystniejszą niż przepisy powszechnie obowiązujące. Dodać jednocześnie należy, że pracodawca nie jest związany wnioskiem pracownika o udzielenie mu urlopu bezpłatnego – jak wprost wynika z art. 174 § 1 k.p. udzielenie tego urlopu jest fakultatywne i zależy od uznania pracodawcy, który może lecz nie musi uwzględnić wniosku pracownika.