1. Odsetki od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych
Przedsiębiorcy, oprócz podstawowego rachunku bankowego, który służy do bieżącego regulowania zobowiązań i należności, korzystają także z rachunków pomocniczych (np. rachunek Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych) oraz z rachunków lokat terminowych. Jeżeli na rachunkach tych są gromadzone środki pieniężne, to bank, w zależności od postanowień zawartych w podpisanej umowie o prowadzenie rachunku, dopisuje odsetki za okresy miesięczne, kwartalne lub np. ostatniego dnia lokaty terminowej.
Odsetki dopisane do rachunku bieżącego oraz lokat terminowych (np. overnight) stanowią przychód podatkowy w dacie postawienia ich do dyspozycji podatnika, czyli dopisania do stanu konta bankowego. Zgodnie bowiem z art. 14 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) – u.p.d.o.f., przychodem z działalności gospodarczej są odsetki od środków na rachunkach bankowych utrzymywanych w związku z wykonywaną działalnością.
Odsetki dopisane do rachunku bieżącego oraz lokat terminowych stanowią u podatników prowadzących księgi handlowe przychody finansowe, a u podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów – powinny zostać wykazane w kolumnie 8 – Pozostałe przychody. Z kolei podatnik podlegający przepisom ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930 z późn. zm.) – kwotę odsetek wykaże w ewidencji przychodów w kolumnie przychodów opodatkowanych według stawki 3%.
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku odsetek dopisanych do rachunku Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 592 z późn. zm.), odsetki od środków zgromadzonych na rachunku Funduszu zwiększają jego wartość.
Z powyższego wynika, że odsetki dopisane do rachunku Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych nie stanowią przychodu podatkowego, co znajduje potwierdzenie w przepisie art. 14 ust. 3 pkt 5 u.p.d.o.f., który stanowi, że do przychodów podatkowych nie zalicza się odsetek, które w rozumieniu przepisów o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych – zwiększają ten fundusz.
2. Odsetki od kredytu (pożyczki)
Odsetki od otrzymanego kredytu (pożyczki) stanowią – co do zasady – koszt podatkowy w momencie ich zapłaty – co wynika z art. 23 ust. 1 pkt 32u.p.d.o.f., zgodnie z którym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów naliczonych, lecz nie zapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów).
Należy jednak pamiętać, że w przypadku, gdy kredyt jest zaciągnięty na sfinansowanie inwestycji, to odsetki zapłacone do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania zwiększają wartość inwestycji. Dopiero odsetki zapłacone po przyjęciu składników majątku do używania będą stanowiły bezpośrednio koszty uzyskania przychodów w dacie ich zapłaty – art. 23 ust. 1 pkt 33 u.p.d.o.f.
Odsetki od kredytów, które nie zwiększają wartości inwestycji w okresie jej realizacji, stanowią u podatników prowadzących księgi handlowe koszty finansowe, a u podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów powinny zostać wykazane w kolumnie 14 – Pozostałe wydatki. Z kolei u podatnika podlegającego ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od osób fizycznych kwota zapłaconych odsetek od kredytu nie ma wpływu na zobowiązanie podatkowe.
3. Skapitalizowane odsetki od kredytu (pożyczki)
Kapitalizacja odsetek polega na przekształceniu zobowiązania z tytułu spłaty odsetek w zobowiązanie z tytułu spłaty części kapitałowej kredytu (pożyczki). Działanie to ma na celu zachowanie realnej wartości udzielonego kredytu (pożyczki), a termin i warunki przeprowadzenia kapitalizacji muszą zostać określone w umowie. Po dokonaniu kapitalizacji odsetek stanowią one, podobnie jak wcześniej kwota kredytu (pożyczki), podstawę ustalania odsetek.
Odsetki skapitalizowane są u wierzyciela przychodem zawsze w dacie ich kapitalizacji, a u dłużnika w tej samej dacie kapitalizacji są kosztem uzyskania przychodów. Powyższe wynika z:
1) art. 14 ust. 3 pkt 1 u.p.d.o.f. – w myśl którego do przychodów nie zalicza się otrzymanych pożyczek i kredytów, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek,
2) art. 23 ust. 1 pkt 8 lit. a) u.p.d.o.f. – w myśl którego do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się wydatków na spłatę pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów).