Jakość wody wodociągowej zależy od składu wody w miejscu ujęcia, sposobu jej uzdatniania i magazynowania oraz od stanu sieci, przyłączy i instalacji wodociągowych.
Niepożądane zmiany jakości wody wodociągowej podczas jej transportu do odbiorców stwierdzane są przede wszystkim w systemach dystrybucji wykonanych z rurociągów metalowych, o niewłaściwym stanie technicznym, w których zdeponowane są produkty korozji w postaci osadu chemicznego oraz rozwija się biofilm. Biofilm to zespół mikroorganizmów otoczonych zewnątrzkomórkowym materiałem polisacharydowym, wykazujących zdolność adhezji do powierzchni stałych oraz do siebie nawzajem. W biofilmie powstają zorganizowane, funkcjonalne struktury o złożonej budowie. W skład błony biologicznej często wchodzą także, oprócz biomasy mikroorganizmów i polimerów zewnątrzkomórkowych, związki żelaza i manganu, które są produktami mikrobiologicznych lub chemicznych procesów utleniania. Formują się wówczas tzw. obrosty.

Znaczącą rolę w procesie powstawania osadów w przewodach wodociągowych przypisuje się florze bakteryjnej – głównie bakteriom żelazistym i siarkowym. Bakterie te obniżają cechy organoleptyczne wody takie jak barwa, mętność oraz smak, pogarszają także warunki eksploatacji wód podziemnych poprzez kolmatację filtrów studziennych.
Bakterie wiążące żelazo występujące w wodzie w większej liczbie nadają jej metaliczny zapach, cierpki posmak, zmieniają barwę wody oraz mętność. Bakterie utleniające żelazo – bakterie żelazowe – bakterie wiążące żelazo to bakterie zróżnicowane pod względem morfologicznym i fizjologicznym. W większości są to mikroorganizmy o niepewnej przynależności taksonomicznej, ponieważ nie rosną w czystych laboratoryjnych hodowlach. Wyróżnia się wśród nich grupy różniące się miejscem odkładania utlenionych form żelaza i manganu. Utlenione formy żelaza i manganu odkładane są u różnych grup bakterii w różnych miejscach na zewnątrz - w wyrostkach cytoplazmatycznych (Pedomicrobium sp., Hyphomicrobium sp.), śluzowatych stylikach (Gallionella sp.), pochewkach (grupa Sphaerotillus-Leptotrix), na powierzchni ściany komórkowej (Thiobacillus ferrooxidans, Metallogenium sp., bakterie purpurowe), w otoczkach (bakterie z rodziny Siderocapsaceae i z rodzajów Siderococcus, Siderocapsa, Siderobacter, Ferrobacterium i Naumaniella) oraz w organellach wewnątrzkomórkowych, na zewnątrz powierzchni endospor lub w magnetosomach (bakterie magnetotaktyczne).
Złogi tlenków i wodorotlenków żelaza nadają komórkom lub skupiskom bakterii zabarwienie brązowożółtawe, a manganu zielonkawooliwkowe lub brązowoczerwone. Najczęściej występujące gatunki tych bakterii w sieci wodociągowej to Gallionella ferruginea, Leptothrix ochracea, Leptothrix echinata, Crenothrix polyspora.
W niektórych przypadkach mikrobiologicznemu odkładaniu się żelaza towarzyszy wytrącanie manganu i kumulowaniu go w postaci wodorotlenku przez Sphaerotilus manganifera. Świeże osady żelazowo-manganowe powstałe na drodze mikrobiologicznej mają rdzawo-brunatną barwę i gąbczastą luźną konsystencję. W miarę upływu czasu stają się bardziej zwarte i silnie przylegają do ścian przewodów.

Lidia Kiedryńska