Powiatowy inspektor nadzoru budowlanego nakazał rozbiórkę samowolnie wybudowanej wiaty. W trakcie postępowania ustalono, iż stowarzyszenie, które było inwestorem nie przedstawiło pozwolenia na budowę wiaty. Ponadto wskazano między innymi, iż wiata wykonana została niezgodnie z zasadami sztuki budowlanej poprzez użycie materiałów odpadowych, prowizoryczne połączenia niektórych elementów oraz chaos w układzie konstrukcyjnym. Zdaniem organu powyższe naruszenia uniemożliwiały doprowadzenie wiaty do stanu zgodnego z prawem.

Stowarzyszenie wniosło odwołanie od decyzji. W odwołaniu wskazano, że wiata miała służyć ochronie dawnych zabytków kultury wiejskiej i celom turystycznym. Została wzniesiona nieodpłatnie przez członków stowarzyszenia. Podkreślono, iż nie byli oni świadomi jakie są dopuszczalne prawem wymiary obiektu, które zwalniałyby z obowiązku sporządzenia specjalnej dokumentacji budowlanej. W odwołaniu oświadczyli, że wyrażają zgodę na przebudowanie wiaty i jej umocnienie zgodnie ze sztuką budowlaną pod nadzorem osoby posiadającej uprawnienia budowlane. Wnieśli o przeprowadzenie kontroli wiaty tak, aby można było znaleźć rozwiązanie doprowadzające ją do stanu zgodnego z prawem i aby służyła celom towarzyszenia.

Wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. Ustalił, że wiaty nie można zakwalifikować do żadnej kategorii obiektów budowlanych zwolnionych z mocy art. 29 i 30 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę lub zgłoszenia. Zatem nakazanie przez organ I instancji rozbiórki obiektu przy zastosowaniu art. 48 ust. 1 prawa budowlanego było zgodne z prawem.

WSA rozpatrując skargę podkreślił, iż przepisy prawa budowlanego mają charakter bezwzględnie obowiązujący w tym sensie, że obiekty budowlane wykonane niezgodnie z warunkami w nich określonymi (samowolnie), nie mogą być legalizowane inaczej jak w trybie ustawowym. Legalizacja na podstawie przepisów prawa budowlanego nie przewiduje prowadzenia mediacji ze stroną celem rozważenia i uwzględnienia w rozstrzygnięciu sytuacji osobistej strony czy też powodów naruszenia przez nią przepisów budowlanych. Każde niespełnienie warunków ustawowych w procesie legalizacji zobowiązuje organ do orzeczenia rozbiórki. Decyzja w tym przedmiocie ma charakter związany a nie uznaniowy i nie jest zależna od woli organu lub inwestora. Dlatego również kwestia nieświadomości prawnej dotyczącej obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę nie ma żadnego znaczenia przy ocenie dopuszczenia się samowoli budowlanej. Wyłącznie wymagania ustawowe decydują w prawie budowlanym o możliwości zalegalizowania obiektu, a ich niespełnienie wyklucza zastosowanie innego, pozaustawowego trybu doprowadzenia obiektu do stanu zgodności z prawem.

Na podstawie: Wyrok WSA w Białymstoku z 3 marca 2011 r., sygn. akt II SA/Bk 694/10, prawomocny