W mediach pojawiają się obecnie zapowiedzi licznych kontroli w związku z udzieleniem pomocy publicznej w ramach szeregu tarcz antykryzysowych, w tym tarczy finansowej PFR. Ze szczególnymi konsekwencjami powinni liczyć się ci przedsiębiorcy, którzy uzyskali pomoc, pomimo niespełnienia warunków do jej udzielenia. Konsekwencje te przejawiają się nie tylko w obowiązku zwrotu pomocy, ale również w odpowiedzialności karnej, którą mogą ponieść managerowie beneficjentów za tzw. oszustwa dotacyjne.
Czytaj: Tarcza Finansowa: we wrześniu PFR zacznie kontrolować firmy>>
Uwaga na oświadczenia - PFR może je kontrolować
Kontrole wydatkowania środków przekazanych przez PFR w ramach Tarczy Finansowej mogą obejmować różne obszary działalności przedsiębiorstwa, a obok instrumentów takich jak rejestry skarbowe i ZUS mogą one polegać także na kontrolach na miejscu czy weryfikacji dokumentacji wewnętrznej przedsiębiorstw, w tym historii rachunków bankowych.
Sprawdź w LEX: Jak ewidencjonować wydatki, które zostały poniesione z otrzymanej subwencji w ramach tarczy finansowej? >
W pierwszym rzędzie należy pamiętać, że przedsiębiorcy ubiegający się o wsparcie podpisując umowę subwencyjną składali szereg oświadczeń obejmujących potwierdzenie spełnienia warunków udzielenia subwencji, przy czym tylko niewielka część tych oświadczeń podlegała automatycznej weryfikacji z systemami KAS i ZUS.
Do najistotniejszych oczywiście należały warunki potwierdzające określony status przedsiębiorcy, spadek przychodów czy liczbę zatrudnionych pracowników. Na pewno zatem kontrole będą ogniskować się na tych kwestiach.
Sprawdź w LEX: Czy wspólnik spółki cywilnej może złożyć wniosek o subwencję w ramach tarczy finansowej? >
Można spodziewać się, że rzeczywisty status przedsiębiorstw będzie podlegał skrupulatnej kontroli mając na uwadze, że jego badanie przy udzieleniu wsparcia nie było prowadzone w oparciu o zautomatyzowane algorytmy i weryfikowane w oparciu o dane z KAS i ZUS – inaczej niż np. spadek poziomu przychodów czy liczba zatrudnionych pracowników.
Na co można wydać subwencję
Obok kwestii oświadczeń i zapewnień przedsiębiorców dotyczących spełniania warunków udzielenia subwencji kontrolowany zapewne będzie także proces jej wykorzystania. Subwencje finansowe nie zostały wprawdzie przypisane do określonych wydatków – nie ma tutaj reguły kwalifikowalności wydatków uzależniającej rozliczenie subwencji od poniesienia konkretnych wydatków i udokumentowania ich fakturami lub innymi dokumentami księgowymi, podobnie jak ma to miejsce np. w projektach dotacyjnych ze środków unijnych. Umowa subwencyjna ogólnie określa, że subwencja powinna być przeznaczona na pokrycie kosztów prowadzonej działalności.
Sprawdź w LEX: Czy subwencja otrzymana w związku z COVID-19 będzie stanowiła przychód dla spółki? >
Istotne jest jednak, że od strony negatywnej przedsiębiorcy nie mogą przeznaczyć środków z subwencji np. określone cele np. na nabycie lub przejecie innego podmiotu, płatności do właściciela lub osób powiązanych (pod jakimkolwiek tytułem), czy też spłaty kredytów obrotowych ponad określony limit. Można zakładać, że te kwestie będą badane co najmniej w oparciu o historię przepływów finansowych z rachunku bankowego dedykowanego do rozliczenia subwencji.
Zapewne kwestia kontroli wydatkowania środków będzie jeszcze szczegółowo doprecyzowana, trudno jednak zakładać, aby odbywała się ona np. w takiej formule jak w przypadku środków unijnych gdzie co kwartał składane są wnioski sprawozdawcze zawierające opis poniesionych wydatków, a także dokumenty księgowe. Takie wymogi nie były ujęte na wstępie programu i wielu przedsiębiorców po prostu miałoby problem z następczym wdrożeniem tego typu procedur.
Sprawdź w LEX: Jakie płatności można realizować z subwencji PFR? >
Czytaj: Marczuk: Algorytm antyfraudowy pomoże w kontrolowaniu firm>>
Uwaga na postępowanie restrukturyzacyjne
Warto pamiętać także o takich aspektach jak rozpoczęcie postępowania restrukturyzacyjnego czy upadłościowego, które mogą powodować konieczność zwrotu całego udzielonego wsparcia. Na kontrole na pewno najbardziej narażone będą podmioty co do których wystąpi realne ryzyko niemożności zwrotu subwencji w określonej części.
Warto też pamiętać, że umorzenie subwencji również uzależnione jest od spełnienia określonych warunków (m.in. utrzymanie miejsc pracy czy określony poziom przychodów) i oświadczenia przedsiębiorców w tym zakresie także będą weryfikowane.
Sprawdź w LEX: Jakie dane księgowe należy wykazać by otrzymać 25% umorzenie subwencji z Polskiego Funduszu Rozwoju? >
Ryzyko poniesienia odpowiedzialności karnej
Dokonując analizy prawdziwości złożonych oświadczeń trzeba pamiętać o artykule 297 Kodeksu karnego, który kryminalizuje tzw. dotacyjne oszustwa. Zgodnie z nim, kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi - kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji lub podobnego świadczenia pieniężnego przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.