Pytanie:
Jak w przedstawionej sytuacji powinien postąpić organ podatkowy?
Czy w ramach postępowania można zwrócić się do żony zmarłego podatnika i wezwać ją do okazania dowodu stwierdzającego istnienie rozdzielności majątkowej?
W przypadku gdy takiego dowodu nie przedstawi, czy możliwe jest dalsze prowadzenie postępowania wobec żony - doręczenie jej postanowienia o wszczęciu a potem wydanie na nią decyzji?
A może wezwać żonę do złożenia deklaracji i umorzyć postępowania wobec zmarłego podatnika (do kogo skierować decyzję o umorzeniu postępowania)?
Jeśli zajdzie konieczność zawieszenia postępowania by ustalić spadkobierców do kogo (zmarły podatnik, przypuszczalni spadkobiercy) i na kogo kierować postanowienie o zawieszeniu postępowania - (zmarły podatnik i/lub przypuszczalni spadkobiercy czy tylko przypuszczalni spadkobiercy)?

 

Odpowiedź:
W zakresie podatku od środków transportowych obowiązek podatkowy związany jest z posiadaniem odpowiednich pojazdów. W efekcie na zmarłym ciążył obowiązek zapłaty podatku, ale konkretne zobowiązanie podatkowe nie powstało z uwagi na niezakończone postępowanie i śmierć podatnika. Tym samym za zobowiązanie podatkowe odpowiedzialni będą spadkobiercy, w tym żona zmarłego, chyba że odrzuci ona spadek. Organ podatkowy powinien wystawić zatem na nią decyzję w trybie przewidzianym dla spadkobiercy zmarłego podatnika.

Uzasadnienie:
Zgodnie z art. 26 i 29 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa – dalej o.p. - podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność ta obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:
1) zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej;
2) zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu;
3) ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka;
4) uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.

Należy jednak wyjaśnić sens powyższych regulacji. Osoba pozostająca w związku małżeńskim może być wyłącznym właścicielem danych składników majątku (majątek odrębny) lub ich współwłaścicielem. Współwłasność małżeńska jest przy tym współwłasnością łączną, co oznacza, że każdy z małżonków jest właścicielem całego majątku wspólnego. Dlatego też zaspokojenia roszczeń podatkowych można dochodzić z majątku odrębnego podatnika i majątku wspólnego – w obu przypadkach mamy jednak do czynienia z majątkiem podatnika. Z chwilą śmierci podatnika przestaje istnieć majątek wspólny. Jego połowa powiększona o ewentualny majątek odrębny wchodzi do masy spadkowej. Tymczasem w myśl art. 97-98 o.p. spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. W myśl z kolei art. 100 o.p. organy podatkowe właściwe ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy orzekają w odrębnych decyzjach o zakresie odpowiedzialności poszczególnych spadkobierców lub określają wysokość nadpłaty albo zwrotu podatku.

Organ podatkowy powinien zatem odczekać pół roku – zgodnie z art. 1015 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Jeżeli spadek nie został odrzucony przez żonę, organ powinien wystawić na nią decyzję dotyczącą zapłaty podatku na zasadach właściwych dla spadkobierców.

[Uwaga! Odpowiedź na to pytanie jest już nieaktualna od 1 I 2016 r.]