Do 24 listopada 2018 roku wraz ze śmiercią osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą kończył się byt prawny przedsiębiorstwa. Dziedziczony był majątek, ale wygasało wiele kluczowych dla funkcjonowania firmy praw, w tym decyzji administracyjnych, zezwoleń czy koncesji. Od 25 listopada 2018 roku przedsiębiorcy mogą już przygotować firmę na ich nagłe odejście. Za sprawą ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem, wpisani do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) mogą ustanowić zarządcę sukcesyjnego. To osoba wskazana przez przedsiębiorcę lub jego spadkobierców, która tymczasowo – bo przez dwa lata, a za zgodą sądu przez pięć lub do czasu działu spadku - może prowadzić firmę po śmierci właściciela. I w CEIDG obecnie jest wpisanych 10 400 zarządców sukcesyjnych. Eksperci nie mają wątpliwości, że to dużo, choć mogłoby być więcej, bo mamy blisko 2,3 mln firm w CEIDG. Podkreślają jednak, że kolejne zmiany, które czekają na wejście w życie, i te planowane - jeszcze bardziej ułatwią przekazywanie rodzinnych firm młodszemu pokoleniu.
Coraz więcej przedsiębiorców wie, kim jest zarządca sukcesyjny
- W sumie do CEIDG zgłoszono blisko 12 tys. zarządców sukcesyjnych – mówi Katarzyna Skrzek, radca prawny z Departamentu Doskonalenia Regulacji Gospodarczych Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii. – Obecnie zaś aktywnie działa 760 z nich. To nas cieszy, bo pokazuje, że przygotowana przez nasze ministerstwo ustawa była potrzebna, oczekiwana i, co najważniejsze, spełnia swoją rolę – podkreśla Katarzyna Skrzek.
Dawid Rejmer, radca prawny w LEX Kancelaria Finansowa i członek zarządu stowarzyszenia Inicjatywa Firm Rodzinnych przyznaje, że ustawa uzupełniła lukę i widać, że działa. – Śmierć często przychodzi niespodziewanie, a zarządca sukcesyjny pozwala na przetrwanie firmy – podkreśla Dawid Rejmer. Zauważa jednak, że w CEIDG jest zarejestrowanych 2,8 miliona przedsiębiorców więc 12 tys. zarządców to niecałe 0,5 proc. Z tego obecnie jest zarejestrowanych 10 400, czyli ok. 1500 zostało wyrejestrowanych. Można przypuszczać, że zostali zastąpieni przez innego zarządcę albo wykonali swoje zadanie po przejęciu sterów firmy po śmierci jej właściciela.
Z drugiej strony w ostatnim roku z CEIDG wyrejestrowano aż 9,3 tys. firm z powodu śmierci właściciela. To znacznie więcej niż powołanych zarządców. - Nie wiadomo jednak, czy następcy mogliby kontynuować daną działalność - tłumaczy Katarzyna Skrzek. - Proszę pamiętać, że część przedsiębiorców wpisanych do CEIDG prowadzi firmy, w których nie ma potrzeby ani możliwości powołania zarządcy sukcesyjnego, np. gdy przedsiębiorca działalność wykonuje osobiście, jako lekarz, prawnik czy dziennikarz - tłumaczy Katarzyna Skrzek.
Co ciekawe z danych MPiT wynika, że tylko 649 zarządców ustanowili notariusze, czyli już po śmierci prowadzącego działalność. Zgodnie z ustawą w takiej sytuacji zarządcę może powołać małżonek zmarłego, jeśli miał udział w przedsiębiorstwie oraz spadkobierca czy zapisobiorca, który przyjął spadek. W tym przypadku jednak potrzebna jest także zgoda ponad 85 proc. uprawnionych. Katarzyna Skrzek zauważa, w zdecydowanej większości to sami przedsiębiorcy ustanawiają zarządcę, a zatem elektroniczna bezpłatna procedura jest dla nich prosta.
Czytaj również: Jak powołać zarządcę sukcesyjnego przez internet >>
To nie koniec zmian ułatwiających sukcesję
Dr Adrianna Lewandowska, prezes Instytutu Biznesu Rodzinnego dodaje, że zarządca sukcesyjny to wyjście awaryjne. – Tak naprawdę dobrze jest zaplanować sukcesję za życia, przygotować Konstytucję Firmy Rodzinnej. Kwestie prawne to tak naprawdę konsekwencja ustaleń rodzinnych i biznesowych, a nie na odwrót - podkreśla dr Lewandowska. Co ważne, są też kolejne zmiany w sukcesji, które wejdą w życie 1 stycznia 2019 roku. Wprowadza je tzw. pakiet przyjazne prawo, który zakłada kilkadziesiąt punktowych zmian dla przedsiębiorców w blisko 70 ustawach (dokładnie chodzi o ustawę z 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych).
Koncesje nie wygasną
Nowelizacja wprowadzi zasadę przejęcia koncesji, zezwoleń, licencji oraz pozwoleń w przypadku zmiany właściciela przedsiębiorstwa osoby wpisanej do CEIDG. Do przejęcia wystarczy złożenie wniosku w terminie trzech miesięcy od nabycia przedsiębiorstwa, przedstawienie dowodów potwierdzających spełnianie przez nabywcę wymagań do wydania decyzji, złożenie oświadczenia o akceptacji przez nabywcę obowiązków wynikających z decyzji, a – jeżeli przedsiębiorstwo jest własnością kilku osób – uzyskanie także zgody pozostałych właścicieli na przejęcie decyzji przez nabywcę. – To bardzo dobra zmiana – mówi bez cienia wątpliwości Dawid Rejmer. – Ułatwią przekazanie czy sprzedaż firmy za życia tam, gdzie wymagane są zezwolenia. Takich działalności jest sporo, np. stacje benzynowe, sklepy prowadzące sprzedaż alkoholu, usługi transportowe – wylicza mec. Rejmer.
Sprawdź w SIP LEX: Z jakimi sprawami muszą sobie poradzić spadkobiercy przedsiębiorców - sukcesja prawna po śmierci przedsiębiorcy >>
Tymczasowy przedstawiciel
Kolejna zmiana umożliwi powołania po śmierci małżonka przedsiębiorcy tymczasowego przedstawiciela. – Często się bowiem zdarza, że firmę prowadzi jeden z małżonków, ale mają wspólność majątkową i w praktyce oboje są jej właścicielami – tłumaczy Katarzyna Skrzek. - Po śmierci okazuje się, że bez zgody drugiego nic nie można zrobić - np. deweloperzy, gdy małżonek umrze, nie mogą dokończyć sprzedaży mieszkań, zaciągnąć kredyt. Tymczasowy przedstawiciel ustawowy po śmierci małżonka przez spadkobierców pozwoli prowadzić działalność do czasu zakończenia sprawy spadkowej – tłumaczy Katarzyna Skrzek.
Niestety nie udało się wprowadzić podobnego rozwiązania w przypadku spółek osobowych. Nowelizacja dopuszcza jednak przekazanie zapisem windykacyjnym ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej (udziału wspólnika). Rozszerzenie katalogu przedmiotu zapisu windykacyjnego dla osoby planującej sukcesję w spółce, może przyczyni się do przyśpieszenia zakończenia procesu zmiany wspólnika i podjęcia przez niego aktywnej działalności.
Może powstanie ustawa o fundacji rodzinnej
Ponadto resort przedsiębiorczości prowadzi prace nad projektem ustawy o fundacji rodzinnej. Główną intencją takiej fundacji jest umożliwienie wyłączenia rodzinnego majątku, w tym firmy rodzinnej albo grupy spółek, spod zasad prawa spadkowego - celem zachowania integralności majątku i eliminacji możliwości podziału go przez spadkobierców.
Więcej w SIP LEX:
Procedury: Ustanowienie zarządu sukcesyjnego >
Analizy: Zarząd sukcesyjny – przewodnik po zmianach >
Komentarz praktyczny: Zarząd sukcesyjny - po śmierci pracodawcy stosunek pracy nie wygaśnie >
Odpowiedź na pytanie: Czy w świetle nowych przepisów zawartych w Ustawie o zarządzie sukcesyjnym, możliwym będzie przekazanie jednoosobowej działalności gospodarczej jeszcze za życia przedsiębiorcy? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
