Czy zmiana technologii wykonania izolacji może stanowić podstawę żądania zwiększenia wynagrodzenia wykonawcy robót?

Inwestor zawarł umowę ryczałtową na wykonanie projektu budynku użyteczności publicznej. Zgodnie z zawartą umową oraz SIWZ podstawą do wyceny jest projekt budowlano – wykonawczy oraz STWiOR, przedmiar robót z kolei był elementem pomocniczym niebędącym podstawą do wyceny.

Projekt przewiduje m.in. wykonanie w pomieszczeniach mokrych posadzek wykończonych płytkami ceramicznymi układanymi na zaprawie klejowej. Wylewkę betonową należy zagruntować przed ułożeniem płytek środkiem gruntującym. Posadzka ma być wykonana w następującym układzie warstw: płytki ceramiczne, zaprawa klejowa. warstwa gruntująca, wylewka żelbetowa, izolacja przeciwwilgociowa - folia pvc, styropian, paroizolacja - folia z polietylenu. Inspektor nadzoru inwestorskiego dokonał wpisu w dzienniku budowy wskazującego na konieczność zastosowania folii w płynie.
Mając powyższe na uwadze wykonawca żąda podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego za wykonanie przedmiotowej izolacji, traktując że przedmiotowy element nie był ujęty w projekcie. Inwestor z kolei twierdzi, że obowiązujący strony kontrakt o charakterze ryczałtowym cechuje się tym, że roboty realizowane przez wykonawcę będą obejmowały każdą pracę, która jest konieczna dla spełnienia wymagań określonych umową lub która jest implikowana przez umowę lub która wynika z jakiegokolwiek zobowiązania wykonawcy, a także wszystkie prace niewymienione w umowie, ale które mogą być wywnioskowane jako konieczne dla stabilności lub ukończenia, lub bezpiecznego, niezawodnego i sprawnego działania przedmiotu umowy. W ocenie inwestora konieczność wykonania izolacji w płynie wynika z szeroko rozumianej sztuki budowlanej i obowiązek jej wykonania mieści się w przedmiocie zamówienia. To, że brak jest informacji o jej zastosowaniu, nie zwalnia wykonawcy z obowiązku jej wykonania.

Pytanie
Kto ma rację w przedmiotowej sprawie: zamawiający czy wykonawca robót?

Odpowiedź:
W stanie faktycznym przedstawionym w pytaniu rację przyznać należy zamawiającemu.
Z definicji wynagrodzenia ryczałtowego, wskazanej w art. 628 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) – dalej k.c., wynika, iż jego istotą jest określenie wysokości wynagrodzenia z góry, bez przeprowadzania szczegółowej analizy kosztów wytwarzania dzieła. Jest ono niezależne od rzeczywistego rozmiaru lub kosztu prac. W wyroku z dnia 20 listopada 1998 r., II CRN 913/97, Sąd Najwyższy wskazał, że ryczałt polega na umówieniu z góry wysokości wynagrodzenia w kwocie absolutnej, przy wyraźnej lub dorozumianej zgodzie stron na to, że wykonawca nie będzie domagać się wynagrodzenia wyższego. Wynagrodzenie ryczałtowe oznacza zatem wynagrodzenie za całość dzieła w jednej sumie pieniężnej lub wartości globalnej. W przypadku tego rodzaju wynagrodzenia rozliczenia stron nie opierają się na cenach jednostkowych oraz faktycznie wykonanych świadczeniach. Przy wynagrodzeniu ryczałtowym należy uwzględnić wszystkie koszty związane z wykonaniem robót określonych dokumentacją przetargową oraz specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robót. Wobec powyższego przyjmuje się, że ryczałt należy się w umówionej wysokości i uprawniony do jego otrzymania w zasadzie nie może żądać jego podwyższenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. Jeżeli więc strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe, to uzgodniony ekwiwalent należy się za cały – zarówno znany, jak i nieznany dokładnie od początku – przedmiot zamówienia. Wykonawca, który udowodni, że skutkiem zmiany stosunków, której nie dało się przewidzieć, poniesie rażącą stratę, może wnieść pozew do sądu, a sąd, uznając racje powoda, może w wyroku orzec podwyższenie ryczałtu lub nakazać rozwiązanie umowy. Jak wskazał P. Karkoszka, "Zamawiający publiczny:
– ograniczając w SIWZ opis sposobu obliczenia ceny oferty do podania projektu budowlanego i specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót jako podstawy obliczenia ryczałtu;
– wskazując pomocniczy charakter udostępnionych przedmiarów lub rezygnując z ich zamieszczenia;
– odwołując się do definicji ryczałtu sformułowanej w art. 632 k.c.,
przenosi na wykonawców całe ryzyko skalkulowania ceny oferty. Wykonawca w takim przypadku może dochodzić zmiany wynagrodzenia ryczałtowego wyłącznie na drodze sądowej." (P. Karkoszka, Rodzaj wynagrodzenia, sposób obliczenia ceny oferty i sposób rozliczeń w umowach o roboty budowlane a istotność dokumentów kształtujących treść oferty, ABC, 2012). Autor wskazał również, że w świetle art. 632 § 1 k.c. niezmienność wynagrodzenia ryczałtowego dotyczy wyłącznie rozmiaru prac i ich kosztów, a nie zakresu dzieła. Przez rozmiar prac rozumieć należy wielkość czegoś materialnego rozpatrywanego ze względu na swoją długość, szerokość i wysokość lub głębokość, wymiar, format (za Słownikiem Języka Polskiego). Szacując koszty dzieła, wykonawca szacuje zatem ilość pracy i materiałów niezbędnych do wykonania dzieła. Nie można natomiast ilości robót do wykonania utożsamiać z ich zakresem określanym za pomocą grup, klas, kategorii, specjalności bądź wyliczenia obiektów budowlanych lub ich istotnych części. "Jeśli dokumentacja projektowa nie obejmuje pełnego zakresu robót, a braki dotyczą istotnych elementów zaprojektowanych obiektów budowlanych będących przedmiotem zamówienia, dokumentacja taka jest ułomna i wymaga uzupełnienia na wniosek wykonawcy, składany na podstawie art. 651 k.c., ponieważ art. 649 k.c. odnosi się do wykonania wszystkich robót wyłącznie objętych projektem. Roboty niezaprojektowane nie wchodzą w zakres świadczenia przyjętego przez wykonawcę na podstawie art. 647 k.c., więc wymagają wszczęcia odrębnych postępowań o udzielenie zamówienia publicznego w związku z art. 140 ust. 1 p.z.p." (P. Karkoszka, Rodzaj wynagrodzenia, sposób obliczenia ceny oferty i sposób rozliczeń w umowach o roboty budowlane a istotność dokumentów kształtujących treść oferty, ABC, 2012).

Odnosząc powyższe ustalenia do analizowanego stanu faktycznego stwierdzić trzeba, iż co do zasady rację ma zamawiający (choć jego interpretacja wynagrodzenia ryczałtowego jest zbyt szeroka). Z dokumentacji projektowej wynika, iż położenie folii zostało w niej uwzględnione. Inspektor nadzoru stwierdził jedynie, że kładziona folia powinna być folią w płynie. Zakres prac zatem nie uległ zmianie. Zmiana, jak należy domniemywać, polega jedynie na zmianie technologii wykonania izolacji. Skoro więc zakres zamówienia pozostaje bez zmian, to wykonawcy nie przysługuje prawo do żądania podwyższenia wynagrodzenia. Akceptując typ wynagrodzenia przyjął bowiem na siebie ryzyko poniesienia wyższych kosztów, jakie mogą wystąpić w związku z koniecznością zmiany sposobu wykonania prac.

[Uwaga! Odpowiedź na to pytanie jest już nieaktualna od 1 I 2021 r.]