Psycholog jako zawód zaufania publicznego, został prawnie uregulowany w ustawie z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. z 2019 r. poz. 1026), zwanej dalej „ustawą”.
- Jednakże ustawa ta nie funkcjonuje w praktyce ze względu na liczne wady prawne i legislacyjne. Jest niezgodna z prawem europejskim - zauważa Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, które opublikowało założenia do projektu ustawy o zawodzie psychologa oraz samorządzie zawodowym psychologa.
MRPiPS zdecydowało, że nie będzie poprawiać obowiązującej ustawy, ale przedstawi nowy projekt.
Czytaj także na Prawo.pl: Psychoterapia w prawnym chaosie - leczyć może każdy
Regionalna Lista Psychologów
Projekt ustawy zakłada, że psycholog (pozostanie zawodem zaufania publicznego) uzyskuje prawo wykonywania zawodu z dniem wpisu na Regionalną Listę Psychologów, zwaną „Listą”. Listę prowadzi regionalna rada psychologów, zwana „regionalną radą”.
Na listę trafi osoba, która
- ukończyła w Rzeczypospolitej Polskiej: a) studia pierwszego stopnia na kierunku psychologia i studia drugiego stopnia na kierunku psychologia oraz uzyskała tytuł zawodowy magistra albo b) jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia oraz uzyskała tytuł zawodowy magistra lub
- posiada dyplom wydany w państwie innym niż państwo członkowskie Unii Europejskiej, uznany za równoważny z dyplomem uzyskiwanym w Rzeczypospolitej Polskiej, potwierdzającym tytuł zawodowy psychologa, lub
- posiada kwalifikacje do wykonywania zawodu psychologa nabyte w państwie członkowskim Unii Europejskiej, uznane w Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz. U. z 2023 r. poz. 334);
- korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych;
- nie była prawomocnie skazana na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego;
- posiada znajomość języka polskiego w stopniu wystarczającym do wykonywania zawodu psychologa.
Po uzyskaniu wpisu na Listę, psycholog współpracuje z opiekunem w sprawach dotyczących rozwoju zawodowego. Okres opieki trwa 12 miesięcy i kończy się wydaniem przez opiekuna pisemnej opinii na temat rozwoju zawodowego i kontynuacji wykonywania zawodu przez psychologa.
Sprawdź w LEX: Czy istnieje możliwość powrotu do zawodu psychologa, pomimo kilkuletniej przerwy w jego wykonywaniu? >
Świadczenie psychologiczne - zamknięty katalog
Wykonywanie zawodu psychologa polega na udzielaniu świadczeń psychologicznych. W projekcie określony został zamknięty katalog usług psychologicznych oraz są zdefiniowane ich poszczególne rodzaje. - Za wykonywanie zawodu psychologa uważa się także prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych w dziedzinie psychologii oraz działalności dydaktycznej w zakresie psychologii - dodano.
Sprawdź w LEX: Czy psycholog kliniczny posiada kwalifikacje do objęcia stanowiska psychologa w szkole ponadpodstawowej? >
Samorząd psychologów - obligatoryjność
Psychologowie są zorganizowani na zasadach samorządu zawodowego, który jest niezależny w wykonywaniu swoich zadań i podlega tylko przepisom ustaw. - Alternatywną opcją, która była rozpatrywana, było powierzenie funkcji samorządu zawodowego jednej z organizacji psychologów. Byłoby to jednak zaprzeczeniem zasady samorządności, której wyrazem jest powoływanie samorządu zawodowego, decydującego o sprawach danej grupy zawodowej niezależne od nadrzędnej władzy - zaznacza MRPiPS.
- Z uwagi na obligatoryjną przynależność do samorządu dla osób chcących wykonywać dany zawód, żadna z organizacji psychologów nie powinna być uprzywilejowana w procesie powoływania organów samorządu zawodowego. Rozwiązanie takie wykluczałoby bowiem pozostałą część środowiska zawodowego w wyznaczaniu form i standardów pracy psychologów i dlatego zostało odrzucone.
Przynależność do samorządu jest obowiązkowa - czytamy w projekcie.
Zaznaczono w nim, że samorząd jest dwustopniowy. - Jednostkami organizacyjnymi samorządu jest Krajowa Izba oraz regionalne izby psychologów. Liczba i obszar działania poszczególnych regionalnych izb jest ustalana przez Krajowy Zjazd z tym zastrzeżeniem, że nie może być mniejsza niż cztery. Obszar Regionalnych Izb musi uwzględniać podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej na województwa. Siedzibą Krajowej Izby jest Warszawa - podkreślono w projekcie.
Do zadań samorządu należy w szczególności:
- sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu psychologa,
- ustanawianie zasad etyki zawodowej dotyczących wykonywania zawodu psychologa oraz dbanie o ich przestrzeganie,
- prowadzenie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności dyscyplinarnej psychologów,
- reprezentowanie psychologów i ochrona ich interesów zawodowych,
- doskonalenie zawodowe psychologów,
- współdziałanie z organami administracji publicznej oraz organizacjami w kraju i za granicą w sprawach dotyczących wykonywania zawodu psychologa, a także
- opiniowanie aktów prawnych dotyczących zawodu psychologa.
Samorząd reprezentuje osoby wykonujące zawód zaufania publicznego oraz sprawuje pieczę nad wykonywaniem tego zawodu. Samorząd ponadto dokonuje czynności związanych z dopuszczeniem do wykonywania zawodu oraz ustala zasady etyki zawodowej, w celu zapewnienia standardów należytego wykonywania zawodu. Dysponuje również karami dyscyplinarnymi, między innymi odnoszącymi się wprost do prawa wykonywania zawodu (zawieszenie prawa wykonywania zawodu, pozbawienie prawa wykonywania zawodu).
Czytaj też w LEX: Samorząd zawodowy psychologów w Polsce - uregulowania prawne i perspektywy >
Psycholodzy - odpowiedzialność dyscyplinarna
Ponadto w projekcie określone zostały przesłanki odpowiedzialności dyscyplinarnej, co umożliwi zgłaszanie nieprawidłowości lub wnoszenie skarg do podmiotu ustawowo uprawnionego do prowadzenia postępowań dyscyplinarnych wobec psychologów.
Odpowiedzialność dyscyplinarna psychologów nie wyłącza odpowiedzialności przewidzianej w odrębnych przepisach.
Karami dyscyplinarnymi są:
- upomnienie,
- nagana,
- kara pieniężna w wysokości nie wyższej niż 100% przeciętnego wynagrodzenia,
- zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od 3 miesięcy do 3 lat oraz
- skreślenie z Listy skutkujące pozbawieniem prawa do wykonywania zawodu psychologa.
Obok tych kar można orzec dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od roku do 5 lat.
Przewidziana została szczegółowa procedura postępowania dyscyplinarnego.
W projekcie ustawy wprowadzono nadzór nad działalnością samorządu pełniony przez ministra właściwego do spraw pracy.
Sprawdź w LEX: Czy psycholog szkolny powołując się na tajemnicę zawodową może odmówić rodzicowi informacji na temat jego rozmów z dzieckiem? >
Odpowiedzialność karna psychologa
W projekcie przewidziana jest odpowiedzialność karna za:
- 1) posługiwanie się tytułem zawodowym psychologa przez osobę nieposiadającą prawa wykonywania zawodu psychologa;
- 2) udzielanie świadczeń psychologicznych przez osobę nieposiadającą prawa wykonywania zawodu psychologa;
- 3) dopuszczenie do udzielania świadczeń psychologicznych osoby, która nie posiada prawa wykonywania zawodu psychologa.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
