21 lutego 2019 r. Sejm RP przyjął ustawę o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych, która ustanawia nowy standard dostępności cyfrowej m.in. w publicznym systemie ochrony zdrowia. Jednocześnie w dalszym ciągu procedowany jest projekt ustawy o dostępności, który stanowi kluczowy instrument realizacji programu Dostępność Plus mającego zapewnić swobodny dostęp do dóbr i usług dla osób z niepełnosprawnościami. Projektowana ustawa ustanawiać ma minimalne wymogi związane z dostępnością w jej wymiarze architektonicznym, informacyjnym oraz, podobnie jak przyjęta już przez Sejm ustawa, cyfrowym.
Możliwe, że to nie wszystkie zmiany związane z tematem dostępności, na które powinny zwrócić uwagę podmioty lecznicze. Program Dostępność Plus przewiduje też wprowadzenie tego zagadnienia w proces udzielania zamówień publicznych.
Mając na uwadze, że rok 2019 może okazać się kluczowym rokiem pod kątem realizacji projektów związanych z e-zdrowiem (obowiązek prowadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej, przejście na system e-recepty), warto prześledzić jakie będą nowe wymogi związane z dostępnością cyfrową.
Pełna dostępność stron i serwisów administracji do 2020 roku - czytaj tutaj>>
Nadrabianie zaległości
Obowiązki związane z dostępnością nie powinny być dużym zaskoczeniem dla podmiotów leczniczych. Wymogi związane z dostępnością architektoniczną regulowane są m.in. prawem budowlanym oraz rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Do zapewnienia dostępności informacyjnej podmioty lecznicze zobowiązuje ustawa o języku migowym i innych środkach komunikowania się (pomoc tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika).
Nie inaczej jest w przypadku dostępności cyfrowej - już obecnie rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności zobowiązuje podmioty realizujące zadania publiczne do zapewnienia zgodności z wymaganiami Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.0), z uwzględnieniem poziomu AA, a więc ze standardem, na którym opiera się także europejska norma EN 301 549 V1.1.2. Strony internetowe podmiotów leczniczych powinny być dostosowane już od czerwca 2015 r. O tym, że tak nie jest, świadczą kontrole przeprowadzane przez Rzecznika Praw Obywatelskich, Najwyższą Izbę Kontroli i organizacje pozarządowe. Wynika z nich, że blisko 50% witryn internetowych zobowiązanych podmiotów nie spełnia wymaganych standardów.
Dodatkowe pieniądze na działania w programie Dostępność plus - czytaj tutaj>>
Kogo i kiedy obejmą nowe obowiązki?
Odpowiedź na powyższe pytanie nie jest wbrew pozorom oczywista. Obecne i planowane przepisy krzyżują się pod kątem zakresu podmiotowego, przedmiotowego oraz czasu na dostosowanie.
Projekt ustawy o dostępności będzie dotyczył bardzo podobnego kręgu podmiotów, jak przywołane rozporządzenie w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności. Nowe obowiązki mają obejmować przede wszystkim jednostki sektora finansów publicznych, a więc m.in. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej. Nowe przepisy znajdą zastosowanie m.in. także względem podmiotów leczniczych utworzonych przez podmioty publiczne, jeżeli finansują je w ponad 50%, posiadają ponad połowę udziałów albo akcji, sprawują nadzór nad organem zarządzającym lub mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego.
Mając na uwadze wymogi ustawy o działalności leczniczej wprowadzone tzw. nowelą dekomercjalizacyjną z 2016 r., oznacza to co do zasady objęcie nowymi obowiązkami spółek wykonujących działalność leczniczą utworzonych przez organ administracji rządowej lub jednostkę samorządu terytorialnego.
Zapewnienie dostępności ma być także obowiązkiem innych podmiotów w zakresie realizowanych przez nie zadań publicznych finansowanych z udziałem środków publicznych lub przez podmioty publiczne, czyli np. w ramach kontraktu z NFZ.
Projektodawca nie przewidział dla podmiotów leczniczych okresu dostosowawczego dla obowiązku zapewnienia dostępności, więc nowe wymogi powinny zacząć obowiązywać wraz z wejściem w życie ustawy (tj. po 14 dniach od publikacji). Wyjątek stanowią bardziej szczegółowe wymogi, które mogą być jeszcze dookreślone w ramach przepisów wykonawczych – w takim przypadku zobowiązane podmioty mają rok od dnia ich wydania.
Prawie taki sam zakres podmiotowy jak w projekcie ustawy o dostępności przewiduje także ustawa
o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych, z tą jednak zasadniczą różnicą, że nie obejmuje co do zasady podmiotów niepublicznych realizujących zadania publiczne. W tym przypadku ustawodawca rozłożył kluczowe obowiązki związane z e-dostępnością w czasie. Mają one wejść w życie:
- z dniem 23 września 2019 r. w zakresie stron nieopublikowanych przed dniem 23 września 2018 r.,
- z dniem 23 września 2020 r. w zakresie stron opublikowanych przed dniem 23 września 2018 r., oraz
- z dniem 23 czerwca 2021 r. w zakresie aplikacji mobilnych.
Nowy, stary standard
Ustawa o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych wdraża do polskiego porządku prawnego unijną dyrektywę 2016/2102, która nakazuje zwiększenie dostępności cyfrowej w oparciu o wspólne wymogi dostępności wyrażone w normie EN 301 549 V1.1.2. Strony internetowe i aplikacja muszą być zatem zgodne z tą normą.
Jak wskazano w uzasadnieniu projektu, w normie tej uwzględniono całość zaleceń WCAG 2.0, co oznacza, że wymagania dostępności cyfrowej zawarte w dyrektywie 2016/2102 w istocie nakazują obecnie spełnienie zaleceń WCAG 2.0, a więc dotychczasowych wymagań.
Do zaleceń WCAG 2.0 odwołuje się także projekt ustawy o dostępności, który pod tym kątem należałoby ujednolicić z przyjętą już ustawą odnoszącą się wprost do zapisów europejskiej normy EN 301 549 V1.1.2.
Kontrola obywatelska i sankcje
O ile sam obowiązek zapewnienia dostępności cyfrowej nie jest niczym nowym, ustawa o dostępności cyfrowej stron internetowych wprowadza też inne rozwiązania – m.in. publikowanie deklaracji dostępności, która wymaga sprawdzenia dostępności cyfrowej swojej strony internetowej lub aplikacji mobilnej oraz stałego nadzoru nad nią.
Co szczególnie istotne, każdy obywatel będzie miał prawo poinformować podmiot o braku dostępności cyfrowej strony internetowej lub aplikacji i wystąpić z żądaniem jej zapewnienia. Podmiot taki będzie miał co do zasady tylko siedem dni na zapewnienie strony internetowej, aplikacji lub ich elementów w odpowiedniej formie. Jeśli to nie nastąpi, zgłaszający żądanie ma prawo do złożenia skargi. Stwierdzenie rosnącej liczby uzasadnionych skarg może zaś skutkować nałożeniem na podmiot w drodze decyzji administracyjnej kary finansowej w wysokości do 10 tys. zł.
Bardzo podobne obowiązki związane z dostępności cyfrową przewiduje projekt ustawy o dostępności. Wymaga on bowiem zapewnienia, że strona internetowa, aplikacje mobilne i stacjonarne, a także dokumenty elektroniczne i multimedia zamieszczane na stronie internetowej zgodne z ze standardem WCAG 2.0 AA lub wyższym. Projekt przewiduje też podobny mechanizm kontroli obywatelskiej – każda osoba z niepełnosprawnością ma móc złożyć wniosek o zapewnienie dostępności.
W przypadku stwierdzenia, że niezapewnienie dostępności nastąpiło na skutek naruszenia przepisów ustawy, Prezes PFRON będzie mógł nakazać w drodze decyzji administracyjnej zapewnienie dostępności. Projektodawca przewiduje w tym przypadku odpowiednie stosowanie przepisów o postępowania egzekucyjnym w administracji dotyczące grzywny w celu przymuszenia, który przewidują możliwość nałożenia na osobę prawną jednorazowej grzywny w wysokości 50 000 zł, a grzywna może być nakładana kilkakrotnie (w takim przypadku z łącznym górnym limitem 200 000 zł).
Nowe prawo i pieniądze dla szpitali na pozbycie się barier dla niepełnosprawnych - czytaj tutaj>>
Ustandaryzowane zamówienia
Kolejną nadchodzącą zmianą prawną, która może wpłynąć na funkcjonowanie podmiotów leczniczych, jest nowe prawo zamówień publicznych. O ile bowiem już obecnie w przypadku zamówień przeznaczonych do użytku osób fizycznych wymaga się określenia wymagań w zakresie dostępności dla osób z niepełnosprawnościami, to ze względu na posłużenie się przez ustawodawcę klauzulą generalnymi, wielu zamawiających może nie mieć świadomości, czego konkretnie powinni wymagać. Prowadzić to może do przyjmowania wielu różnych „dostępnych” rozwiązań, z których każde będzie jednak odmienne.
Dlatego też w ramach prowadzonych prac nad nowym prawem zamówień publicznych warto rozważyć doprecyzowanie obowiązków związanych z dostępnością, w tym w szczególności konkretyzujących wymóg określenia dostępności w przypadku usług cyfrowych poprzez np. odwołanie do wymagań określonych w normach europejskich. W zakresie dostępności cyfrowej takim standardem jest norma europejska EN 301 549 V1.1.2. Byłoby to zbieżne ze wskazanym w programie Dostępność Plus postulatem systemowego włączenia i konkretyzacji zagadnienia dostępności w zamówieniach.
Prawo zamówień publicznych. Komentarz - czytaj tutaj>>
Dalsze prace legislacyjne przed nami
Mając na uwadze zaprezentowane zmiany, nie sposób nie zauważyć, że obowiązki wynikające z projektu ustawy o dostępności są częściowo zbieżne z tymi wynikającymi z ustawy o dostępności stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. W przypadku tych pierwszych przewidywany termin na dostosowanie się jest jednak krótszy, a możliwe sankcja finansowa znacznie wyższa. Jest to pewna niekonsekwencja legislacyjna, bowiem np. strony, które w świetle dyrektywy 2016/2102 nie muszą być jeszcze dostępne, i tak będą musiały spełniać wymagany standard zgodnie z projektem ustawy o dostępności.
Warto też zdecydować się na jasno określony a jednocześnie elastyczny standard. Ustawodawca słusznie odszedł w przyjętej 21 lutego ustawie od rozwiązania polegającego na odesłaniach do zaleceń WCAG 2.0 na rzecz odniesień do normy europejskiej. Podobnie ujęty standard powinien być także ujęty w nowym prawem zamówień publicznych.
Autorzy: Paweł Kaźmierczyk, Piotr Najbuk z Kancelarii Domański, Zakrzewski, Palinka
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
