Jak wynika z danych zawartych w raporcie Narodowego Funduszu Zdrowia, w ponad połowie porodówek w kraju nie wykonano w 2022 r. ani jednego znieczulenia zewnątrzoponowego w trakcie porodów. W kolejnych kilkudziesięciu liczba wykonanych znieczuleń była znikoma (po kilka). W skali kraju odsetek porodów ze znieczuleniem stanowi zaledwie 14 proc.

Czytaj również: Poród rodzinny - szpital nie może odmówić, ale może żądać zapłaty>>

Jaki jest dostęp do znieczulenia w kraju?

Dostęp do znieczulenia znacznie różni się w zależności od województwa. W niektórych kilkadziesiąt procent porodów odbywa się ze znieczuleniem, ale w innych pozostaje ono w zasadzie w ogóle niedostępne. Szczególnym przypadkiem jest województwo wielkopolskie, w którym jedynie 0,2 proc. porodów (!) odbyło się ze znieczuleniem. W niektórych województwach znieczulenie jest faktycznie dostępne wyłącznie w największym ośrodku miejskim (np. Szczecin, Lublin).

Procedura znieczulenia jest refundowana przez NFZ. W piśmie do Ministra Zdrowia Rzecznik zwraca uwagę, że dane Funduszu wskazują, iż prawne zagwarantowanie możliwości skorzystania z określonego świadczenia, w sytuacji braku realnych możliwości jego uzyskania w wielu szpitalach, może mieć charakter pozorny. Potwierdzają też znaczne nierówności w tym zakresie oraz faktyczny brak dostępu większości kobiet do znieczulenia farmakologicznego.

- Brak faktycznej możliwości podania znieczulenia, gdy jest ono prawnie gwarantowane, może świadczyć też o naruszeniu praw pacjenta do poszanowania godności i intymności oraz leczenia bólu oraz prawa do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej – pisze Marcin Wiącek. Zwraca uwagę, że prawo pacjenta do łagodzenia bólu jest nierozerwalnie związane z jego poczuciem godności jako człowieka.

O spełnieniu prawa do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej można mówić, gdy pacjent ma realną możliwość skorzystania z nowoczesnego, uznanego przez naukę i praktykowanego świadczenia zdrowotnego. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej rodząca ma prawo do łagodzenia bólu porodowego.

Sprawdź w LEX: Czy Standard organizacyjny opieki okołoporodowej obowiązuje każdą placówkę medyczną? >

RPO Marcin Wiącek poprosił więc minister Katarzynę Sójkę o stanowisko oraz poinformowanie o planach i działaniach resortu w zakresie poprawy dostępu pacjentek do znieczulenia podczas porodu.

 

Nowość
Nowość
Godna prokreacja, ciąża, poród i połóg. Prawa kobiet

Dorota Karkowska, Zbigniew Izdebski

Sprawdź  

Co jest…

Waldemar Kraska, wiceminister zdrowia, w odpowiedzi wskazał na przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1324), które gwarantują każdej rodzącej prawo do:

  • łagodzenia bólu porodowego,
  • przystępnej informacji o przebiegu porodu, 
  • metodach łagodzenia bólu porodowego i ich dostępności w danym szpitalu.

Standard reguluje zakres współpracy pracowników medycznych, którzy opiekują się rodzącą, ich kwalifikacje, odpowiedzialność za przebieg porodu z zastosowaniem metod łagodzenia bólu porodowego, a także zakres i sposób monitorowania rodzącej i płodu.

Sprawdź w LEX: Czy cesarskie cięcie może wykonać dwóch lekarzy rezydentów? >

Jak wyjaśnia MZ, rodząca może skorzystać z metod niefarmakologicznych, analgezji wziewnej, regionalnej, miejscowej lub stosowanych opioidów. Znieczulenie zewnątrzoponowe jest jedną z metod łagodzenia bólu porodowego. Przepisy standardu, w tym zawarte w części VII, odnoszące się do łagodzenia bólu porodowego, zostały opracowane w gronie ekspertów z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa zdrowotnego, w ramach których opieka medyczna opiera się na praktykach o udowodnionej skuteczności. Osoby, które opiekują się rodzącą, muszą uzgodnić z nią sposób łagodzenia bólu - uwzględniając jej stan kliniczny i metody stosowane w danym szpitalu. Rodząca sama wybiera miejsce porodu. Podejmując tę decyzję, może uwzględniać stosowane tam metody łagodzenia bólu porodowego.

Ponadto, przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (Dz.U. z 2023 r., poz. 870) obligują szpital, który ma oddział położnictwa i ginekologii o II i III poziomie referencyjnym, aby zapewnić możliwość wykonania znieczulenia śródporodowego.

Dodatkowo, Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) finansuje świadczenia, w ramach których realizowane są:

  • koordynowana opieka nad kobietą w ciąży na I poziomie referencyjnym (KOC I),
  • koordynowana opieka nad kobietą w ciąży na II i III poziomie referencyjnym (KOC II/III).

NFZ finansuje opiekę nad kobietą w ciąży, poród i opiekę nad noworodkiem w formie ryczałtu. Jeśli szpital osiągnie parametry jakościowe określone dla KOCII/III (są one w załączniku nr 4a do zarządzenia Nr 30/2018/DSOZ Prezesa NFZ z dnia 30 marca 2018 r. - z późn.zm. - w sprawie warunków zawierania i realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej przez podmioty realizujące świadczenia koordynowanej opieki nad kobietą i dzieckiem w związku z przepisami ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”), ryczałt ten zwiększa się. Jednym z parametrów jakościowych jest osiągnięcie przez szpital odpowiedniego odsetka porodów naturalnych (10 proc. lub więcej), w trakcie których wykonano znieczulenie zewnątrzoponowe ciągłe.

Podobnie jest przy KOC I - ryczałt zwiększa się, gdy szpital osiągnie co najmniej10 proc. porodów naturalnych, w trakcie których wykonano znieczulenie zewnątrzoponowe ciągłe. Wymagany odsetek takich porodów wynika z załącznika nr 14 do zarządzenia Nr 167/2019/DSOZ Prezesa NFZ z dnia 29 listopada 2019 r. (z późn. zm.) w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju świadczenia zdrowotne kontraktowane odrębnie.

Po odliczeniu porodów w wyniku cesarskiego cięcia, które zostały wykonane w znieczuleniu, szacuje się, że liczba wykonanych znieczuleń przy porodzie drogami natury wynosi około 14%. Należy jednak pamiętać, że dane NFZ dotyczą wyłącznie zrealizowanych procedur znieczulenia zewnątrzoponowego i nie pozwalają stwierdzić, czy liczba znieczuleń zewnątrzoponowych jest wynikiem ograniczonej dostępności do nich, czy preferencji kobiet.

 

Sprawdź również książkę: Godna prokreacja, ciąża, poród i połóg. Prawa kobiet >>


... a co ma być

- Aktualnie nie wpływały do Ministerstwa Zdrowia sygnały dotyczące konieczności wprowadzenia zmian w części VII łagodzenie bólu porodowego rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. Jednocześnie, zarówno w 2022 r. jak i I półroczu 2023 r. Narodowy Fundusz Zdrowia (oddziały wojewódzkie i centrala) nie rozpatrywał skarg dotyczących braku dostępności do łagodzenia bólu porodowego metodą znieczulenia zewnątrzoponowego – twierdzi wiceminister Kraska. Jednocześnie zapewnił, że w celu zwiększenia dostępności do znieczulenia zewnątrzoponowego przy porodach drogami natury, ministerstwo podejmuje działania systematycznie zwiększające liczbę specjalistów w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii.

Do najważniejszych działań mających na celu zwiększenie liczby osób wykonujących zawody medyczne (lekarze i lekarze dentyści) należy:

  • wyodrębnienie dziedzin najważniejszych z punktu widzenia epidemiologicznego kraju i ustanowienie dla nich specjalnych zasad (anestezjologia i intensywna terapia zostały wymienione w katalogu dziedzin priorytetowych) główną zachętą do podejmowania kształcenia w dziedzinach priorytetowych jest wyższe wynagrodzenie przysługujące lekarzom odbywającym szkolenie specjalizacyjne w tych dziedzinach w trybie rezydenckim (finansowanym przez MZ). Zaliczenie dziedziny do dziedzin priorytetowych skutkuje corocznie (od lipca) przyznaniem wyższego wynagrodzenia zasadniczego lekarzom w trybie specjalizacji rezydenckim, a także przyznawaniem większej liczby miejsc szkoleniowych rezydenckich w stosunku do pozostałych dziedzin. 
  • od 1 lipca 2023 r. wynagrodzenie zasadnicze brutto lekarza odbywającego specjalizację z grupy specjalizacji priorytetowych wynosi: w pierwszych dwóch latach zatrudnienia w trybie rezydentury 8 308 zł (wzrost o 4 706 zł w stosunku do lipca 2016 r., stan na lipiec 2016 r. - 3 602 zł), o a po dwóch latach zatrudnienia w tym trybie 9 063 zł (wzrost o 5 173 zł w stosunku do lipca 2016 r. (stan na lipiec 2016: 3 890 zł).

- W celu zachęcenia młodych lekarzy do pracy w polskich podmiotach leczniczych, finansowanych ze środków publicznych, po ukończeniu szkolenia specjalizacyjnego, wprowadzono rozwiązanie, dzięki któremu lekarze odbywający szkolenie specjalizacyjne w ramach rezydentury mogą otrzymać wynagrodzenie zasadnicze wyższe o 600 zł miesięcznie (w dziedzinie niepriorytetowej) lub wyższe o 700 zł miesięcznie (w dziedzinie priorytetowej). Aby otrzymać to wynagrodzenie lekarz musi zobowiązać się do przepracowania - w podmiocie leczniczym, finansowanym ze środków publicznych - łącznie 2 lata w ciągu kolejnych pięciu lat następujących po zakończeniu szkolenia specjalizacyjnego – napisał Waldemar Kraska. Zapewnił, że począwszy od 2016 r. Minister Zdrowia znacznie zwiększył limity przyjęć na kierunek lekarski (czyli kierunek, po którym można realizować staż a później specjalizację w dziedzinie anestezjologii).

Dodatkowo, aby ułatwić podejmowanie kształcenia na studiach odpłatnych w języku polskim na kierunku lekarskim pod koniec 2021 r. wprowadzono dodatkową regulacje, które przewidują wsparcie finansowe dla osób podejmujących tego typu studia. Wsparcie finansowe wiąże się jednak z obowiązkiem późniejszego odpracowania kwoty uzyskanej od państwa w publicznej służbie zdrowia. Zgodnie z treścią ww. regulacji, o kredyt na studia medyczne będą mogli ubiegać się studenci odbywający studia na kierunku lekarskim prowadzone w języku polskim na warunkach odpłatności w polskich uczelniach wyższych począwszy od roku akademickiego 2021/2022. Studenci, którzy zdecydują się na skorzystanie z kredytu na studia medyczne, uzyskają możliwość całkowitego lub częściowego kosztu kształcenia na tych studiach ze środków pochodzących z budżetu państwa, a następnie po spełnieniu warunków określonych w projektowanej ustawie, jego częściowego lub całkowitego umorzenia.

- Przewiduje się, że wyżej wspomniane rozwiązania spowodują znaczny wzrost liczby młodych lekarzy, a szczególnie liczby lekarzy specjalistów w dziedzinach priorytetowych – twierdzi wiceminister Kraska.

Wskazał też na wprowadzenie zmian w procesie naboru na szkolenie specjalizacyjne (tzw. Nabór Centralny), w tym możliwość ubiegania się o odbywanie szkolenia specjalizacyjnego we wszystkich województwach jednocześnie oraz możliwość wskazania 15 wyborów obejmujących dziedzinę, tryb i miejsce odbywania szkolenia specjalizacyjnego w preferowanej kolejności. Inne działania mające na celu zwiększanie liczebności kadr medycznych to zapewnienie w Krajowym Programie Odbudowy ponad 700 mln EUR dla uczelni publicznych prowadzących kształcenie na kierunkach medycznych, ze szczególnym uwzględnieniem kierunku lekarskiego i pielęgniarskiego. - Przy zachowaniu troski o jakość kształcenia, otworzymy możliwość prowadzenia kierunku lekarskiego np. w uczelniach, które obecnie prowadzą kształcenie na kierunku pielęgniarskim. Pozwoli to wygenerować kolejne miejsca szkoleniowe dla osób chcących wykonywać zawód lekarza - zapewnia Kraska. I dodaje, że te rozwiązania powinny przyczynić się do wzrostu liczby specjalistów w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii, którzy są niezbędni do prowadzenia analgezji regionalnej porodu, co w przyszłości pozwoli wyeliminować problem z pozyskaniem ich na rynku lokalnym i zagwarantować rodzącym pełną dostępność do znieczulenia zewnątrzoponowego w każdym wybranym przez nie podmiocie leczniczym.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.