Pytanie
 
Rozporządzenie w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy w § 13 pkt 1 i 2 wprowadziło opłatę za badanie psychologiczne w wysokości 150 zł.

Czy wszystkie pracownie psychologiczne wykonujące badania, o których mowa w cytowanym rozporządzeniu mają obowiązek stosowania tej opłaty?

Co w przypadku, kiedy pracownia jest podwykonawcą, a za przedmiotowe badanie obciąża wykonawca, czyli podmiot który bezpośrednio jest związany ze zleceniodawcą?

Czy podobnie będzie z opłatami za badania lekarskie kierowców?
Rozporządzenie w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców w § 13 pkt 1 i 2 wprowadziło opłatę 200 zł za badanie lekarskie.

Czy wszyscy uprawnieni wykonujący badania, o których mowa w cytowanym rozporządzeniu mają obowiązek stosowania tej opłaty?

Co w przypadku, kiedy uprawniony lekarz jest podwykonawcą, a za przedmiotowe badanie obciąża wykonawca, czyli podmiot który bezpośrednio jest związany ze zleceniodawcą?
 
Odpowiedź
 
W ocenie autorki stawki, o których mowa w pytaniu dotyczą styku pacjent - podmiot wykonujący badanie. Są to stawki, których nie można przekroczyć finalnie. Wewnątrz podmiotu można stosować stawki niższe, ale tylko między "zatrudnianym" i "zatrudniającym".


 

Uzasadnienie
 
Pytanie dotyczy dwóch aktów prawnych: rozporządzenia ministra zdrowia z 8 lipca 2014 roku w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy - dalej r.b.p.k. oraz rozporządzenia ministra zdrowia z 17 lipca 2014 roku w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców - dalej r.b.l.k. Oba powołane akty prawne są aktami wykonawczymi do ustawy z 5 stycznia 2011 roku o kierujących pojazdami - dalej u.k.p.

Rozporządzenie w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców jest wydane na podstawie art. 81 ust. 1 u.k.p. Powołana regulacja w całości brzmi:
"Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw transportu określi, w drodze rozporządzenia:
1) szczegółowe warunki i tryb przeprowadzania badania lekarskiego;
2) zakres:
a) badań lekarskich,
b) konsultacji u lekarzy specjalistów,
c) pomocniczych badań diagnostycznych;
3) jednostki uprawnione do przeprowadzania badań, o których mowa w art. 75 ust. 1 pkt 3-5 u.k.p. oraz w art. 79 ust. 4 i 5 u.k.p.;
4) wzory stosowanych dokumentów oraz wzór pieczątki uprawnionego lekarza;
5) dodatkowe kwalifikacje, o których mowa w art. 77 ust. 1 pkt 3 lit. b u.k.p.;
6) podmioty uprawnione do przeprowadzania szkoleń lekarzy w zakresie badań kierowców oraz ramowy program ich szkolenia;
7) wysokość opłaty:
a) za badanie lekarskie, przy czym maksymalna jej wysokość nie może przekroczyć 200 zł,
b) za wpis do ewidencji, o którym mowa w art. 77 ust. 2 pkt 1 u.k.p., przy czym nie może ona przekroczyć 50 zł.".
Rozporządzenie w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy zostało wydane w oparciu o przepis art. 90 ust. 1 u.k.p., zgodnie z którym
"Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw transportu określi, w drodze rozporządzenia:
1) szczegółowe warunki, tryb, zakres i sposób przeprowadzania badań psychologicznych w zakresie psychologii transportu i wydawania orzeczeń psychologicznych;
2) metodykę przeprowadzania badań psychologicznych, o której mowa w art. 85 ust. 2 pkt 1 u.k.p.;
3) sposób postępowania z dokumentacją związaną z badaniami psychologicznymi w zakresie psychologii transportu oraz wzory stosowanych dokumentów;
4) wzór zaświadczenia o wpisie do ewidencji uprawnionych psychologów;
5) wzór zaświadczenia o wpisie do rejestru przedsiębiorców prowadzących pracownię psychologiczną;
6) szczegółowe warunki, jakie musi spełniać pracownia psychologiczna;
7) wysokości opłat:
a) za badanie psychologiczne w zakresie psychologii transportu, przy czym wysokość opłaty nie może przekroczyć 200 zł,
b) za wpis do rejestru przedsiębiorców, przy czym wysokość opłaty nie może przekroczyć 600 zł,
c) za wpis do ewidencji uprawnionych psychologów, przy czym wysokość opłaty nie może przekroczyć 50 zł".
W zakresie badań psychologicznych należy wskazać, że wykonywać je może tylko osoba uprawniona w rozumieniu art. 87 u.k.p. Zgodnie z cytowanym przepisem uprawnionym psychologiem jest osoba, która:
1) posiada tytuł zawodowy magistra uzyskany na kierunku psychologia;
2) ukończyła z wynikiem pozytywnym podyplomowe studia w zakresie psychologii transportu prowadzone przez uczelnię prowadzącą studia wyższe na kierunku psychologia;
3) nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów;
4) została wpisana do ewidencji uprawnionych psychologów.
Rozporządzenie w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy określa także wymagania infrastrukturalne dla pracowni. Zgodnie z § 10 r.b.p.k. pracownia musi posiadać:
1) pomieszczenie przeznaczone do badań zbiorowych i pomieszczenie przeznaczone do badań indywidualnych, każde o powierzchni nie mniejszej niż 12 mkw;
2) pomieszczenie o powierzchni nie mniejszej niż 10 mkw dla uprawnionego psychologa;
3) zestaw narzędzi diagnostycznych.
Minister zdrowia dopuszcza, aby jedno z pomieszczeń, o których mowa wyżej, było jednocześnie pomieszczeniem dla uprawnionego psychologa.

Zasady wykonywania badań lekarskich określa rozporządzenie w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców. Badanie lekarskie wykonuje uprawniony lekarz. Według art. 77 u.k.p. lekarzem uprawnionym do przeprowadzania badań lekarskich jest osoba łącznie spełniająca następujące wymagania:
1) posiadająca prawo wykonywania zawodu lekarza;
2) posiadająca co najmniej 5-letni staż w zawodzie lekarza;
3) posiadająca:
a) specjalizację w zakresie medycyny transportu lub medycyny pracy albo
b) inną specjalizację i dodatkowe szkolenie określone w przepisach wydanych na podstawie art. 81 ust. 1 u.k.p.;
4) która nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych lub przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów;
5) wpisana do ewidencji uprawnionych lekarzy.

Powołane regulacje nie wymagają by badania przeprowadzał "osobiście" wskazany psycholog lub lekarz. Przepisy, o czym wyżej, określają wymagania jakie musi spełniać osoba wykonująca badanie oraz wymagania infrastrukturalne. Wskazane rozporządzenia nie ingerują w formalne podstawy zatrudnienia. W ocenie autorki stawki, o których mowa w pytaniu dotyczą styku pacjent - podmiot wykonujący badanie. Są to stawki, których nie można przekroczyć finalnie. Wewnątrz podmiotu można stosować stawki niższe, ale tylko między "zatrudnianym" i "zatrudniającym".

Paragraf 13 r.b.p.k. określa wysokość opłaty za badanie psychologiczne. Jest to postanowienie, które wzbudziło najwięcej wątpliwości i pytań. Stawka za badanie psychologiczne i za ponowne badanie psychologiczne wynosi według rozporządzenia w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy 150 zł

Delegacja ustawowa do wydania komentowanego rozporządzenia w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy upoważnia ministra do określenia takiej stawki. Artykuł 90 u.k.p. wskazuje jedynie, że opłata taka nie może przekraczać kwoty 200 zł. I  nie przekracza. Określona rozporządzeniem kwota mieści się w granicach określonych delegacją ustawową. Z uwagi na fakt, że umowy na realizację badań są często zawierane w trybie konkurencyjnym (zamówienia publiczne, konkursy, itp.) powstał problem zmiany stawek określonych w już zawartych umowach. Prawodawca zdał się aspekt ten niestety pominąć. Poprzednio obowiązujące rozporządzenie określało stawki maksymalne i to na poziomie 120 zł oraz 180 zł w badaniu ponownym.

Podobnie, jak ma to miejsce w rozporządzeniu w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy § 13 r.b.l.k. określa wysokość opłaty za badania lekarskie. Według cytowanego paragrafu Opłata za:
1) badanie lekarskie - wynosi 200 zł;
2) ponowne badanie lekarskie wynosi 200 zł.
Poprzednio obowiązujące rozporządzenie dotyczące badań lekarskich określało stawki maksymalne. Aktualnie obowiązujący akt prawny ustala jedną wyrażoną konkretną kwotą cenę. Obecnie ustalone opłaty różnią się od dotychczasowych:
1) kwotą;
2) charakterem prawnym.

W zakresie charakteru prawnego można uznać, że opłata odpowiada warunkom ceny sztywnej opisanym art. 537 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - dalej k.c. Z dniem 25 lipca 2014 r. została uchylona z obrotu prawnego ustawa z 5 lipca 2001 roku o cenach. Obecnie zastąpiła ją ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług. Tym samym z obrotu prawnego zniknęły przepisy o cenach urzędowych. Za takie bowiem można by ewentualnie uznawać ceny określone w rozporządzeniach. Na gruncie przepisów Kodeksu cywilnego opłaty ustalone w rozporządzeniu w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy i rozporządzeniu w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców mają zatem charakter cen sztywnych. Co prawda nie istnieją już zarządzenia ani delegacje do ich wydawania – o zarządzeniach traktuje omawiany przepis art. 537 k.c. niemniej regulacje ustawy o kierujących pojazdami oraz wskazanych wyżej rozporządzeń mają charakter lex specialis i tym samym mogą ustawiać ceny sztywne (podobnie jak ceny leków).
 
Pytanie pochodzi z Serwisu Prawo i Zdrowie.

 
Agnieszka Sieńko jest radcą prawnym, specjalistą w zakresie prawa ochrony zdrowia i ubezpieczenia zdrowotnego. Prowadzi wykłady i szkolenia z tej dziedziny. Jest autorką wielu publikacji (m.in. Zakład opieki zdrowotnej. Prawo ochrony zdrowia w pytaniach i odpowiedziach),  współpracownikiem Serwisu Prawo i Zdrowie. Ma wieloletnie doświadczenie w organizacji rynku ochrony zdrowia. Współpracowała z Branżową Kasą Chorych dla Służb Mundurowych i Urzędem Marszałkowskim Województwa Dolnośląskiego. W ramach własnej kancelarii prowadzi obsługę zakładów opieki zdrowotnej w tym dużych szpitali publicznych. Zajmuje się także obsługą prawną innowacyjnych projektów dedykowanych rynkowi usług medycznych a realizowanych ze środków unijnych. Jest nauczycielem akademickim.

Zobacz inne komentarze tej autorki:

Monitoring na sali operacyjnej wyłącznie w określonych celach >>>

Grupowa praktyka lekarska nie może przystąpić do konkursu na podwykonawstwo >>>

Elektroniczna dokumentacja medyczna nie narusza dóbr pacjentów poradni psychiatrycznej>>>

Ordynatora można zatrudnić na podstawie umowy cywilnoprawnej>>>

Danych osób upoważnionych przez pacjentów nie trzeba zgłaszać do GIODO >>