W związku z COVID-19, wiele krajów wprowadziło tymczasowe zmiany w przepisach dotyczących zamówień publicznych w celu dostosowania obowiązujących procedur do nowej sytuacji i umożliwienia skutecznej reakcji podmiotów uczestniczących w realizacji zakupów publicznych m.in. na potrzeby związane z samą pandemią i likwidacją jej skutków oraz realizacją bieżących zadań i inwestycji. Doskonale pamiętamy jak wielu wykonawców miało kłopot z terminową realizacją umów. Ogólnoświatowy kryzys powodował opóźnienia w realizacji dostaw, a wykonawcy coraz częściej wyrażali swoje obawy o to, czy w ogóle zrealizują zamówienie publiczne. Stany magazynowe topniały z dnia na dzień, a zamawiający i wykonawcy zaskoczeni ogólnoświatowym kryzysem oczekiwali zdecydowanych działań i pomocy ze strony władz.
Specprzepisy na czas epidemii
Polski ustawodawca zareagował na zawirowania wokół realizacji zamówień publicznych wprowadzając specjalne przepisy, które miały umożliwić stronom procesu realizacji zamówienia publicznego modyfikację zawartych kontraktów. Zgodnie z art. 15r ust. 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID – 19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji zwanej dalej „ustawą o COVID-19” jeżeli zamawiający uznał, że wystąpiły okoliczności związane z pojawieniem się COVID-19, o których mowa w ust. 1 mające wpływ na należyte wykonanie umowy na podstawie art. 455 ust. 1 pkt 4 ustawy prawo zamówień publicznych posiadał możliwość modyfikacji zawartej wcześniej umowy, w szczególności przez:
- zmianę terminu wykonania umowy lub jej części, lub czasowe zawieszenie wykonywania umowy lub jej części,
- zmianę sposobu wykonywania dostaw, usług lub robót budowlanych,
- zmianę zakresu świadczenia wykonawcy i odpowiadającą jej zmianę wynagrodzenia lub sposobu rozliczenia wynagrodzenia wykonawcy
- o ile wzrost wynagrodzenia spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekroczy 50% wartości pierwotnej umowy.
W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19, i przez 90 dni od dnia odwołania stanu, który obowiązywał jako ostatni, zamawiający miał zakaz potrącania kary umownej zastrzeżonej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, o której mowa w art. 15r ust. 1, z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także nie mógł zaspokajać swoich roszczeń z zabezpieczenia należytego wykonania tej umowy, o ile zdarzenie, w związku z którym zastrzeżono tę karę, nastąpiło w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Należy wspomnieć, że art. 15r1 został uchylony ustawą z 5 sierpnia 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 1768), która weszła w życie 24 sierpnia 2022 r. i w obecnym stanie prawnym powyższy zakaz nie obowiązuje.
Czytaj też: Jak usprawnić realizację umów? Mechanizmy przewidziane w Prawie zamówień publicznych - poradnik UZP >>
Zamówienia publiczne będą wracać do normalności
W miarę jak sytuacja związana z pandemią ustępuje i wprowadzone ograniczenia są łagodzone, oczekuje się, że również zamówienia publiczne będą powracać do „normalności”. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 14 czerwca 2023 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego, z dniem 1 lipca 2023 r. odwołany zostanie na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 wprowadzony z dniem 16 maja 2022 r. na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 12 maja 2022 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego.
Co to oznacza dla podmiotów realizujących zamówienia publiczne w Polsce?
Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego przyczyni się do zniesienia szczególnych rozwiązań, które zostały wdrożone na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Będzie to miało bezpośredni wpływ na zmianę podejścia zamawiających przygotowujących dokumentację postępowania, a w szczególności projektowanych zapisów istotnych postanowień umowy lub samych wzorów umów. Wykonawcy przygotowujący swoje oferty i analizujący dokumentację postępowania muszą zwrócić szczególną uwagę na zapisy dotyczące terminu i sposobu realizacji świadczenia wynikającego z zawartej umowy ponieważ zniesione zostaną przepisy dotyczące możliwości modyfikacji zawartej wcześniej umowy w zakresie zmian terminów realizacji, zmiany sposobu wykonywania dostaw, usług lub robót budowlanych czy też zakresu świadczenia wykonawcy odpowiadającym im zmianom wynagrodzenia lub sposobu rozliczenia wynagrodzenia wykonawcy.
Zobacz też: Umowy o zamówienie publiczne - cykl szkoleń >>
Czy będzie trudniej?
Zgodnie z założeniami Ministra Zdrowia odwołanie na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia wpłynie pozytywnie na sektor gospodarki, a zwłaszcza na działalność mikroprzedsiębiorstw, małych i średnich przedsiębiorstw. Osobiście mam mieszane uczucia czy tak się stanie. Nie ulega wątpliwości, że wiele inwestycji budowlanych, dostaw czy usług korzystało z ułatwionej ścieżki modyfikacji zawartej umowy choćby w zakresie terminu wykonania przedmiotu zamówienia. W wielu przypadkach wystarczyło pisemne zgłoszenie zamawiającemu, że wpływ COVID 19 uniemożliwia realizację zamówienia publicznego wg wcześniej uzgodnionych w umowie zasad. Należy się zastanowić, czy w trzecim roku funkcjonowania nowego pzp należy dokonać rewizji funkcjonowania systemu pzp oraz czy zakres dopuszczalnych zmian umowy określony w samej ustawie prawo zamówień publicznych jest wystarczający i nie wpływa negatywnie na decyzje wykonawców dotyczące udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Być może pandemia koronawirusa uwydatniła mankamenty w zakresie dopuszczalnych przesłanek zmian np. terminu realizacji umowy lub zakresu świadczenia.
Wobec powyższych wątpliwości nasuwa się kolejne pytanie: „Czy zbyt wąski zakres dopuszczalnych zmian umowy, zawarty w obowiązującej ustawień prawo zamówień publicznych nie jest „hamulcem” w dostępie do zamówień publicznych przez małych i średnich przedsiębiorców?”
W wielu przypadkach wykonawcy chętniej przystępowaliby do składania ofert, gdyby warunki realizacji zamówienia publicznego były dla nich bardziej stabilne. Oznacza to, że być może ryzyko związane z realizacją przedmiotu zamówienia, które wynika z przyczyn niezależnych od samego wykonawcy jest zbyt duże i wpływa na decyzję o rezygnacji z udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia koniec pandemii w PZP nastąpi w dniu 1 lipca 2023 r. dlatego ważne jest monitorowanie aktualnych przepisów i wytycznych, aby postępowania wszczynane po 1 lipca uwzględniały odpowiednie zapisy w zakresie dopuszczalnych zmian umowy.
Autor Przemysław Krawętkowski jest specjalistą ds. zamówień publicznych w Wielkopolskiej Akademii Nauki i Rozwoju
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
