Na kwestię dofinansowania do wyżywienia pracowników poprzez zwolnienie pracodawcy z oskładkowania na ZUS uwagę zwrócił poseł Michał Jaros. W interpelacji poselskiej nr 41505 przypomniał o zmianie rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, która to zmiana w roku 2022 podniosła miesięczną kwotę dofinansowania wyżywienia pracowników przez pracodawcę, poprzez zwolnienie z oskładkowania na ZUS, z kwoty 190 zł do 300 zł. - Analiza wpływu powyższych dofinansowań na rynek pracy oraz relacje pomiędzy pracodawcą a pracownikiem są niezwykle istotne – napisał w interpelacji.
Chciał więc wiedzieć, jak ministerstwo ocenia te zmiany i czy w planach są kolejne podwyżki dofinansowania wyżywienia pracowników przez zwolnione z oskładkowania na ZUS oraz czy np. rozważane jest wprowadzenie stałej indeksacji kwoty dofinansowania wyżywienia pracowników, najlepiej w połączeniu z minimalną pensją roczną.
Czytaj również: Dla ZUS posiłek sfinansowany kartą przedpłaconą to świadczenie bez prawa do zwolnienia
Podstawa wymiaru składek
W odpowiedzi na interpelację poselską Stanisław Szwed, wiceminister rodziny i polityki społecznej, wskazał przede wszystkim na art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 1230), zgodnie z którym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków, jak również przychodów wymienionych w par. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 728, dalej: rozporządzenie składkowe). Przepisy tego rozporządzenia stosuje się również odpowiednio do osób zatrudnionych na podstawie cywilnoprawnych umów zlecenia.
- W systemie prawa ubezpieczeń społecznych od ponad 25 lat funkcjonuje wyłączenie „benefitów żywieniowych” z podstawy wymiaru składek - zarówno w formach pieniężnych, jak i niepieniężnych - na warunkach określonych w rozporządzeniu składkowym. Wskazane wyłączenie z podstawy wymiaru składek stanowi o zmniejszeniu pozapłacowych kosztów pracy – podkreślił wiceminister Szwed. I zaznaczył, że w 2022 r. ministerstwo wyszło naprzeciw postulatom zgłaszanym przez środowiska pracodawców i dokonało podwyższenia wyłączenia z podstawy wymiaru składek wartości finansowanych przez pracodawcę posiłków z obowiązującej od wielu lat kwoty 190 zł do kwoty 300 zł miesięcznie. Na podstawie par. 2 ust. 1 pkt 11 ww. rozporządzenia, do podstawy wymiaru składek nie jest wliczana obecnie wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków, udostępnianych pracownikom do spożycia bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu, do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 300 zł.
Jednocześnie - jak wskazał Stanisław Szwed - zgodnie z utrwaloną od lat wykładnią MRiPS oraz ZUS, wyłączeniu z podstawy wymiaru składek podlega również wartość „benefitów żywieniowych” w postaci bonów, talonów czy innych znaków towarowych (w tym kart przedpłaconych – tzw. prepaid) – o ile ich wartość nie przekroczy miesięcznie określonego w ww. rozporządzeniu limitu, a jednocześnie będą one przeznaczone do nabycia przez pracownika w placówkach handlowych czy punktach gastronomicznych - wyłącznie gotowych posiłków jak i przetworzonych produktów żywnościowych nadających się do bezpośredniego spożycia, tak aby spełniały one kryterium posiłku zgodnie z par. 2 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia składkowego.
- Każde wyłączenie z podstawy wymiaru składek czy podwyższenie nieoskładkowanych kwot różnego rodzaju powinno być poprzedzone szczegółową analizą wpływu takiego rozwiązania na sytuację osób ubezpieczonych – w tym przypadku pracowników, zleceniobiorców oraz ich rodzin. Wysokość odprowadzanych składek wpływa bowiem nie tylko na wysokość przyszłej emerytury tych osób, lecz również na wysokość świadczeń krótkoterminowych, takich jak zasiłki chorobowe czy macierzyńskie (lub rodzicielskie). Wpływa także na wysokość rent rodzinnych dla uprawnionych członków rodziny zmarłego pracownika czy zleceniobiorcy, jak również rodziny zmarłego świadczeniobiorcy ZUS – zaznaczył wiceszef resortu.
System ubezpieczeniowy to nie instrument polityki gospodarczej
Według Szweda, system ubezpieczeń społecznych gwarantuje świadczenia pieniężne w zamian za opłacane składki. Jednocześnie jest to system repartycyjny, w którym składki wpływające na bieżąco do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) są na bieżąco wydatkowane na wypłatę świadczeń z Funduszu dla osób , które czasowo lub trwale utraciły możliwość samodzielnego zarobkowania. Ze składek osób pracujących są więc finansowane świadczenia osób, które są czasowo lub trwale niezdolne do pracy zarobkowej.
- System ubezpieczeń społecznych nie powinien być zatem traktowany jako instrument polityki gospodarczej. Nie byłoby bowiem właściwym zwiększanie rentowności przedsiębiorstw kosztem zmniejszania podstawy wymiaru składek, czyli de facto kosztem obniżenia poziomu zabezpieczenia społecznego osób zatrudnionych i ich rodzin (i tym samym wysokości ich świadczeń z ubezpieczeń społecznych) oraz kosztem umniejszenia bieżących przychodów FUS – podkreślił wiceminister Szwed. I dodał: - Wsparcie przedsiębiorców i przedsiębiorczości oraz działalności i utrzymania firm na rynku jest oczywiście istotne dla gospodarki kraju, ale nie powinno odbywać się kosztem bezpieczeństwa socjalnego osób zatrudnionych i ich rodzin. Niemniej jednak, mając także na względzie aktualną sytuację ekonomiczną kraju, jak i wielu firm, obecnie analizowane są różne możliwe do wprowadzenia formy wsparcia dla przedsiębiorców. W przypadku podjęcia przez stronę rządową wiążących ustaleń i decyzji w tym zakresie, odpowiednie wyliczenia i skutki finansowe dla sektora finansów publicznych zostaną przedstawione w stosownym czasie, w ocenie skutków regulacji (OSR), stanowiącej załącznik do projektu danego aktu prawnego.
Sprawdź również książkę: Ubezpieczenia społeczne. Repetytorium [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook >>
Na co można wydać środki z ZFŚS
Odnosząc się natomiast do kwestii przeznaczenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oraz zasad jego wydatkowania MRiPS wskazało na ustawę z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 998). Zgodnie z nią, fundusz jest przeznaczony na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z funduszu, na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz na tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego. Natomiast działalność socjalna finansowana przez pracodawcę z funduszu obejmuje enumeratywnie określony w art. 2 pkt 1 ustawy wykaz rodzajów działalności i form świadczeń. Przy czym – jak zauważa ministerstwo - pomoc materialna udzielana z funduszu może mieć formę zarówno finansową (pieniężną), realizowaną w praktyce nie tylko w formie przelewu albo gotówki ale także pieniądza elektronicznego – tzw. karty przedpłaconej, jak i rzeczową (zakup artykułów i towarów). Ze względu na pomocowy charakter działalność socjalna finansowana z funduszu świadczeń socjalnych, co do zasady obejmuje różne cele, rodzaje i formy przyznawania usług i świadczeń socjalnych.
Z wyjaśnień ministerstwa wynika, że w praktyce pomoc materialna w formie finansowej jest stosowana w przypadku przyznawania dopłat z zfśs do kosztów nabywania przez pracowników usług wypoczynkowych (imprez turystycznych), w tym zorganizowanych, zgodnie z przepisami oświatowymi, różnych form wypoczynku dla dzieci i młodzieży w wieku szkolnym (kolonie, obozy, wypoczynek połączony z nauką lub leczeniem, itp.), usług opieki nad małymi dziećmi w żłobkach, przedszkolach, klubach dziecięcych, itp., pomocy materialnej dla pracowników organizujących wypoczynek we własnym zakresie (tzw. wczasów pod gruszą), a przede wszystkim zapomóg wypłacanych w najtrudniejszych sytuacjach życiowych (zdarzenia losowe, długotrwała choroba, śmierć) oraz zapomóg związanych z realizacją bieżących wydatków np. powiązanych z kosztami utrzymania i ponoszenia opłat mieszkaniowych.
A ponieważ fundusz świadczeń socjalnych jest funduszem zakładowym, to szczegółowe zasady wydatkowania jego środków, uwzględniające ustawowe przeznaczenie funduszu, stan środków socjalnych utworzonych przez pracodawcę oraz potrzeby socjalne osób uprawnionych do korzystania z funduszu (wyznaczane ich sytuacją życiową rodziną i materialną), regulowane są w regulaminie uzgodnionym ze związkami zawodowymi, a gdy one nie działają - z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów (art. 8 ust. 2 ustawy o zfśs). To na poziomie konkretnego pracodawcy następuje zatem uszczegółowienie wydatkowania środków socjalnych w drodze przyjętych ustaleń zakładowych stron dialogu społecznego. Dotyczy to także wyboru form udzielanych świadczeń, adekwatnych do ich rodzaju i potrzeb osób ubiegających się o ich przyznanie.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
