Zgodnie z przepisem art. 78 ust. 2 pkt 1 Prawa o ruchu drogowym właściciel pojazdu zarejestrowanego jest obowiązany zawiadomić w terminie nieprzekraczającym 30 dni starostę o nabyciu lub zbyciu pojazdu. Jednocześnie ani ten przepis, ani inne przepisy ustawy nie precyzują, jak należy ustalić właściwość organu.
Problem narósł, kiedy od 1 stycznia 2020 r. wprowadzono kary administracyjne w wysokości od 200 do 1000 zł za niezarejestrowanie pojazdów sprowadzonych z Unii Europejskiej i niezawiadomienie starosty o nabyciu i zbyciu pojazdu. Między starostami zaczęło dochodzić do sporów kompetencyjnych w kwestii dotyczącej przyjęcia zgłoszenia zbycia pojazdu.
- Dobrze byłoby gdyby zbywca miał absolutną jasność u kogo dokonać zgłoszenia zbycia. A takiej jasności nie ma. Z nabyciem jest mniejszy problem, gdyż co do zasady zgłoszenie nabycia jest dokonywane wraz ze złożeniem wniosku o rejestrację. Od zmiany linii orzeczniczej, dotychczasowa praktyka zaczęła się wywracać. Organy mają problemy gdzie przekazywać wnioski, czy według miejsca zamieszkania zgłaszającego, czy też według organu rejestrującego pojazd – mówi Bartłomiej Zydel, ekspert w Dziale Monitoringu Prawnego i Ekspertyz w Biurze Związku Powiatów Polskich.
Właściciel auta zachowa dotychczasowe tablice rejestracyjne>>
NSA: właściwość organu rejestracji pojazdu
Do początku 2021 roku linia orzecznicza NSA wskazywała, że właściwym do przyjęcia zgłoszenia zbycia pojazdu jest prezydent miasta (starosta) właściwy dla miejsca zamieszkania/siedziby wnioskodawcy. W tym roku sądy administracyjne zaczęły orzekać inaczej, że właściwość organu należy ustalać według rejestracji pojazdu.
Tak np. orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z 8 czerwca 2021 r., sygn. akt II GW 25/21. Sąd uzasadnił, że skoro obowiązek właściciela zawiadomienia starosty o zbyciu pojazdu jednoznacznie dotyczy pojazdów zarejestrowanych, a przepisy dotyczące czasowego wycofania pojazdu z ruchu (art. 78a ust 7 Prawa o ruchu drogowym) czy wyrejestrowania pojazdu (art. 79 Prawa o ruchu drogowym) wskazują wprost, że organem właściwym w tych sprawach jest organ miejsca ostatniej rejestracji pojazdu, to przyjąć należy, że także sprawy związane z informowaniem o zbyciu/nabyciu pojazdu leżą w gestii organu rejestracji. NSA podkreślił, że za takim określeniem właściwości miejscowej organu przemawiają też względy praktyczne.
Podobne stanowisko zostało zaprezentowane przez NSA także w postanowieniach: z 27 maja 2021 r., sygn. akt II GW 19/21 oraz II GW 11/21 oraz z 8 czerwca 2021 r., sygn. akt II GW 22/21 oraz sygn. akt II GW 23/21, a także z 14 lipca 2021 r. sygn. akt II GW 31/21.
NSA w tym ostatnim postanowieniu stwierdził, że zgodnie z § 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 27 września 2003 r. w sprawie szczegółowych czynności organów w sprawach związanych z dopuszczeniem pojazdu do ruchu oraz wzorów dokumentów w tych sprawach dokumenty przedstawione do rejestracji lub wyrejestrowania, których zgodnie z rozporządzeniem nie zwraca się właścicielowi pojazdu oraz odpowiednio kserokopie dokumentów organ rejestrujący zatrzymuje i tworzy indywidualne teczki, zwane "aktami pojazdu", które przechowuje się według numerów rejestracyjnych pojazdów.
Sprawdź w LEX: Czy właściciel pojazdu może wnosić o przywrócenie terminu do zawiadomienia starosty o zbyciu pojazdu powołując się na chorobę? >
Skoro według powołanego przepisu organ rejestrujący tworzy indywidualne teczki pojazdu zarejestrowanego, to logiczne jest, że dokumenty dotyczące zawiadomienia o zbyciu pojazdu także należy składać do tego organu. Dokonując oceny właściwości organu do przyjęcia zawiadomienia o zbyciu pojazdu, należy zatem zauważyć, że czynność ta związana jest z koniecznością zapewnienia aktualności danych związanych m.in. z właścicielem pojazdu, wpływając na pewność obrotu pojazdami oraz przyczyniając się do możliwości zidentyfikowania osoby, na której ciąży szereg obowiązków prawnych związanych z własnością pojazdu. Ze względu na konieczność zapewnienia ciągłości wpisów dokonywanych w stosownych rejestrach, zawiadomienie o zbyciu pojazdów powinno być dokonane wobec tego organu, przed którym zostały one zarejestrowane.
Sprawdź w LEX: Czy przeniesienie prawa własności części pojazdu wymaga zawiadomienia starosty? >
W opinii ministerstwa ważne jest miejsce zamieszkania wnioskodawcy
Na innym stanowisku stoi Ministerstwo Infrastruktury. W piśmie z 2 sierpnia 2021 r. skierowanym do Unii Metropolii Polskich podnosi, że właściwość miejscowa powinna być ustalana według miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Zastosowanie mają bowiem przepisy ogólne wynikające z art. 21 Kodeksu postępowania administracyjnego. Z przepis art. 21 par. 1 pkt 3 K.p.a. wynika, że właściwość miejscową organu administracji publicznej ustala się w innych sprawach – według miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w braku zamieszkania w kraju - według miejsca pobytu strony lub jednej ze stron; jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju zamieszkania (siedziby) lub pobytu - według miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju. Z kolei zgodnie z art. 21 par. 2 K.p.a. jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej w sposób wskazany w par. 1, sprawa należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania, albo w razie braku ustalenia takiego miejsca - do organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w m.st. Warszawie.
Ministerstwo wskazuje, że takie stanowisko zawarło też w komunikacie interpretacyjnym z 17 stycznia 2020 r. skierowanym do wszystkich organów rejestrujących i takie rozwiązanie jest korzystne dla obywatela. Resort podkreśla, że organ rejestrujący ma możliwość wprowadzenia danych z zawiadomienia o zbyciu/nabyciu do Centralnej Ewidencji Pojazdów, niezależnie od miejsca zamieszkania zbywcy lub nabywcy. A orzecznictwo NSA w tej materii zostało wydane w sprawach indywidualnych.
Ministerstwo zapowiada zmianę, samorządowcy sceptyczni
Choć w piśmie tym wiceminister Rafał Weber informuje, że ministerstwo nie planuje nowelizacji przepisów, to na ostatnim posiedzeniu Zespołu do spraw Infrastruktury Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Aldona Wieczorek zastępca dyrektora departamentu Transportu Drogowego MI poinformowała, że resort widzi jednak potrzebę doprecyzowania zapisu art. 78 ust. 2 pkt 1 ustawy, aby obywatele zgłaszali nabycie/zbycie pojazdu w swoim miejscu zamieszkania. Ma to nastąpić przy okazji większej nowelizacji Prawa o ruchu drogowym.
- Od wprowadzenia kar z art. 140mb Prawa o ruchu drogowym było kilka okazji do poprawienia przepisów, w szczególności przy okazji tzw. ustawy deregulacyjnej. Stąd też z ostrożnością podchodzę do tego typu deklaracji, tym bardziej, że już od lipca 2019 roku zgłaszamy w tym zakresie nasze uwagi - mówi Bartłomiej Zydel.