Zgodnie z przepisem art. 64 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym związki międzygminne są dobrowolnymi organizacjami gmin tworzonymi w celu wspólnego wykonywania ich zadań publicznych. Z żadnego przepisu prawa nie wynika natomiast, jaka powinna być procedura występowania ze związku komunalnego oraz z jakim momentem ma się rozpocząć procedura przystępowania do innego związku komunalnego. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uznał, że uchwała o przystąpieniu, jak i wystąpieniu ze związku jest jedynie oświadczeniem woli gminy, a wobec tego nie wywołuje bezpośrednich, zewnętrznych skutków prawnych i wynika z prawnej zasady dobrowolności uczestnictwa w związku międzygminnym. Zasada dobrowolności oznacza, ze gmina ma prawo suwerennego decydowania zarówno o utworzeniu związku, przystąpieniu do niego, jak i wystąpieniu z niego. Sprawy te należą bowiem do współdziałania z innymi gminami w rozumieniu art. 18 ust. 2 pkt 12 ustawy o samorządzie gminnym . W tym zakresie obowiązuje tylko takie ograniczenie, by nie były to działania sprzeczne z prawem. Tymczasem żaden przepis prawa nie zabrania przystępowania do wieku związków komunalnych. Dlatego nie ma racjonalnych argumentów przemawiających za pozbawieniem gminy takiej możliwości, co nie narusza zasady legalizmu wyrażonej w art. 7 Konstytucji RP , bowiem mieści się w granicach zadań zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej, powierzonych gminom w trybie art. 7 ustawy o samorządzie gminnym . Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 7 listopada 2008 r. oddalił skargę kasacyjną na powyższy wyrok (II OSK 1216/2008).
Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.(Dz. U. z. Nr 78, poz. 483 ze zm.)