Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów. W stworzonym przez nią systemie upowszechniania i ochrony praw konsumentów, zadania wykonują: Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, samorząd terytorialny oraz organizacje konsumenckie. Każdy z nich określoną rolę i kompetencje. Zadaniem samorządu terytorialnego jest prowadzenie edukacji konsumenckiej.
10 proc. powiatów i województw współpracuje
Istotną częścią działań służących ochronie konsumentów jest edukacja konsumencka. Zdaniem Stowarzyszenia Ochrony Konsumentów Aquila za ściślejszą współpracą między JST a organizacjami konsumenckimi, szczególnie na szczeblu powiatowym przemawia możliwość odciążenia rzeczników konsumentów i wsparcia ich w codziennej pracy, m.in. poprzez pomoc w prowadzeniu edukacji konsumenckiej czy też prowadzenie szkoleń dla rzeczników.
Stowarzyszenie postanowiło sprawdzić, jak kształtuje się w tym obszarze współpraca powiatowych i wojewódzkich JST z organizacjami pozarządowymi.
Czytaj w LEX: Udział organizacji konsumenckich w realizacji polityki konsumenckiej na poziomie krajowym i unijnym >>>
Z informacji jakie otrzymało od 381 powiatów i 16 urzędów marszałkowskich wynika, że w latach 2019-2022 r. zadania z obszaru upowszechniania i ochrony praw konsumentów zleciło organizacjom pozarządowym zaledwie 10 z nich (2, 52 proc.). To miasto Wrocław i powiat wrocławski, powiat rzeszowski i miasto Rzeszów, powiat wągrowiecki, a także województwa: dolnośląskie, małopolskie, mazowieckie, zachodniopomorskie i warmińsko – mazurskie.
Kilka jednostek wskazało wprost, że wspomniany obszar nie jest zdefiniowany w planie współpracy z organizacjami, jako priorytetowy obszar działania i dlatego żadne zadania z tego zakresu nie są zlecane. Kilka JST zaznaczyło, że żadna organizacja nie zgłosiła się do nich z propozycją realizacji takiego zadania. Jedna jednostka wskazała, że był ogłoszony konkurs, ale żadna organizacja się nie zgłosiła, 11 odpowiedziało, że zadania z zakresu upowszechniania i ochrony praw konsumentów realizuje rzecznik konsumentów, a 19 samorządów, że zadania te realizowane są w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej, w ramach wyodrębnionego na edukację budżetu.
Czytaj w LEX: Kłosowska-Lasek Katarzyna, Działania informacyjno-edukacyjne powiatowych (miejskich) rzeczników konsumentów >>>
Z odpowiedzi wynika, że w większości JST z roku na rok kwota przeznaczana na współpracę z organizacjami pozarządowymi się zwiększa, ale w ślad za tym nie idzie rozszerzanie zakresu działalności o tematykę konsumencką. Od ułamka procenta do kilku procent wszystkich środków przekazywanych na zadania zlecone organizacjom pozarządowym stanowią, te przekazywane na zadania z obszaru upowszechniania i ochrony praw konsumentów.
Samorządy wybierają zaspokojenie kluczowych potrzeb
Dlaczego tak niewiele powiatów i miast na prawach powiatu współpracuje z organizacjami konsumenckimi? Rafał Rudka, kierownik działu współpracy, informacji, analiz i programów Związku Powiatów Polskich wyjaśnia, że chodzi o pieniądze.
- Dzisiaj włodarze samorządowi muszą decydować o tym czy dołożyć, i z czego środki finansowe do szpitala czy szkoły, czy też do kampanii i działań związanych z upowszechnianiem wiedzy np. o prawach konsumenta. Naturalnym jest, że wybiorą opcję zaspokojenia kluczowych potrzeb. Do momentu, w którym system finansów publicznych nie zostanie ustabilizowany i przekonstruowany do modelu, w którym samorząd będzie miał adekwatne środki finansowe do realizowanych zadań, trudno będzie mówić o realizowaniu akcji dodatkowych i uświadamiających społeczności lokalne np. w obszarze praw konsumenckich. Warto jednak dodać, że zadanie te są dzisiaj realizowane w takim zakresie, jaki jest możliwy, czyli własnymi siłami, przy wykorzystaniu własnych kadr, a nie poprzez zlecanie ich organizacjom konsumenckim – tłumaczy Rafał Rudka.
W powiecie przasnyskim (woj. mazowieckie) zadania z zakresu upowszechniania i ochrony praw konsumentów realizuje rzecznik praw konsumenta. Działa nieodpłatna pomoc prawna, powiat współpracuje z policją, która nagłaśnia sprawy związane z niebezpieczeństwa związane z handlem w Internecie, w szkołach o prawach konsumenta uczą się uczniowie na zajęciach z przedsiębiorczości. Starosta Krzysztof Bieńkowski przyznaje, że z organizacjami pozarządowymi w tej sferze nie współpracuje. Chociaż, gdyby … tu znów pojawia się kwestia środków.
- Gdyby wpłynęła jakaś ciekawa oferta organizacji pozarządowej, niedroga oferta, to myślę, że samorządy by korzystały. Ale musiałyby to być naprawdę niedrogie oferty – mówi starosta Bieńkowski.
- Nasza publikacja potwierdza to, co przewija się we wszystkich badaniach dotyczących konsumentów i ich ochrony w Polsce – jest jeszcze bardzo dużo do zrobienia. Jednym ze sposobów na poprawę sytuacji jest współpraca samorządów wszystkich szczebli z organizacjami konsumenckimi. Niezbędne do tego jest stworzenie formatu wzajemnego kontaktu między JST a NGOsami konsumenckimi, np. za pośrednictwem zrzeszenia jakim jest Forum Organizacji Konsumenckich Forkon, działające na rzecz całego sektora organizacji konsumenckich. Standardy wypracowane przez uczestników Forkon, ich doświadczenie i wiedza specjalistyczna mogą być cennym wsparciem dla samorządów w kreowaniu lokalnych polityk służących interesom konsumentów – rekomenduje w swoim raporcie Aquila.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.