Brakuje jednolitych koncepcji prawa o ochronie ludności
Zdaniem Izby w polskim systemie prawnym, pomimo powtarzanych od wielu lat zapowiedzi, dotychczas nie został uchwalony jeden akt prawny, który w sposób kompleksowy regulowałby całokształt zagadnień związanych z szeroko rozumianą ochroną ludności.
Zdaniem NIK główną tego przyczyną są przede wszystkim ustawicznie zmieniające się koncepcje rozwiązań prawnych. Aktualnie procedowany projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej, który zgodnie z zapowiedziami sekretarza stanu w MSWiA, miał zostać przekazany do Sejmu do końca 2016 r., figuruje od stycznia 2018 r. w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Nie został nadal wskazany planowany termin przyjęcia tego projektu przez rząd.
Cały czas utrzymywany jest dualizm rozwiązań prawnych, czyli funkcjonują struktury w ramach zarządzania kryzysowego i niezależnie do tego utrzymywane są – na wypadek wojny i klęsk żywiołowych – formacje obrony cywilnej, pomimo że w krajach Unii Europejskiej jest tendencja do integracji tych obszarów.
Istotne nieprawidłowości stwierdzono na każdym skontrolowanym szczeblu - zakres podmiotowy kontroli został rozszerzony o weryfikację i ocenę działań właściwych organów zarządzania kryzysowego z terenów woj. pomorskiego i wielkopolskiego, czyli wojewodów, dwóch starostów i trzech wójtów lub burmistrzów.
Niepełne analizy i złe raportowanie
Zastrzeżenia NIK na szczeblu centralnym dotyczyły niekompletnego raportowania sytuacyjnego oraz niepełnych analiz i prognoz rozwoju sytuacji, braku bezpośredniej komunikacji pomiędzy wojewódzkimi centrami zarządzania kryzysowego, a także wdrożenia nieefektywnych rozwiązań w zakresie powiadamiania o sytuacjach kryzysowych podmiotów wskazanych w siatce bezpieczeństwa planów zarządzania kryzysowego.
Nieprawidłowości dotyczyły także niezapewnienia obligatoryjnej dwuosobowej obsady podczas pełnienia całodobowych dyżurów oraz braku zasilania awaryjnego, co w praktyce uniemożliwiało funkcjonowanie wojewódzkich centrów zarządzania kryzysowego w przypadku braku energii elektrycznej.
Natomiast poważne zastrzeżenia NIK zgłasza do przygotowania organizacyjnego do realizacji zadań na dwóch kluczowych szczeblach zarządzania kryzysowego, tj. powiatu i gminy, w tym kwalifikacji merytorycznych pracowników. W ocenie NIK skala nieprawidłowości stwierdzonych w jednostkach szczebla powiatowego i gminnego stwarza poważne ryzyko niewłaściwej realizacji zadań w zakresie zarządzania kryzysowego.
Słabe przygotowanie ludzi i planów
Pracownicy urzędów powiatowych i gminnych, którym powierzono zadania z zakresu ochrony ludności, byli słabo przygotowani merytorycznie. Skala stwierdzonych nieprawidłowości w zakresie tworzenia planów zarządzania kryzysowego oraz ich merytoryczna zawartości sprawia, że możliwość praktycznego ich wykorzystania jest bardzo ograniczona.
W związku z tym NIK rekomenduje przeprowadzenie przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji kompleksowej analizy obowiązujących aktów prawnych pod kątem możliwości integracji systemów zarządzania kryzysowego i obrony cywilnej w obszarze wspólnych kompetencji oraz zadań, celem poprawy skuteczności działań.
Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli niezbędne jest objęcie przez prezesa Rady Ministrów szczególnym nadzorem – trwających od ponad 10 lat – prac nad projektem ustawy, która w sposób systemowy ureguluje kwestie ochrony ludności i obrony cywilnej. W szczególności dotyczy to:
- Planu Obrony Cywilnej Państwa,
- zwiększenia poziomu finansowania zadań obrony cywilnej,
- mechanizmów zapewniających niezbędną, skuteczną koordynację działań,
- urzędu obsługującego Szefa Obrony Cywilnej Kraju,
- uprawnień Szefa Obrony Cywilnej Kraju w planowaniu środków finansowych na obronę cywilną.
Potrzebne działania legislacyjne
Niezbędne jest też podjęcie działań legislacyjnych mających na celu określenie zasad przepływu informacji o lokalizacjach tymczasowych miejsc wypoczynku z uwzględnieniem roli istniejących struktur zarządzania kryzysowego w zakresie ochrony ludności.
Należy też zdaniem izby przeanalizować założenia i stan wdrażania Strategii „Sprawne Państwo 2020” pod kątem celowości i możliwości kontynuacji jej realizacji w obecnym kształcie, w tym w zakresie wzmocnienia uprawnień koordynacyjnych ministra właściwego do spraw administracji publicznej.
Konieczna jest analiza związana z organizacją zarządzania kryzysowego, a w szczególności:
- przesłanek uznania sytuacji za „kryzysową”,
- zasad okresowej aktualizacji planów zarządzania kryzysowego w zależności od rodzaju i charakteru wprowadzonych zmian oraz pojawiających się zagrożeń,
- realności i funkcjonalności procedur zawartych w planach zarządzania kryzysowego,
- zasad użycia Sił Zbrojnych RP w ramach zarządzania kryzysowego oraz koordynacji ich działań,
- wymogów dotyczących przygotowania merytorycznego dla osób realizujących zadania z zakresu ochrony ludności dla administracji rządowej i samorządowej, z jednoczesnym obowiązkiem okresowego certyfikowania tych pracowników.
Jednolity system cyfrowej łączności radiowej
Zdaniem autorów raportu pokontrolnego, powinien być wprowadzony jednolity system cyfrowej łączności radiowej struktur zarządzania kryzysowego i służb ratowniczych na terenie kraju.Władze powinny podjąć działania mające na celu zapewnienia kompletności krajowego Programu Doskonalenia Obrony Cywilnej oraz zachowania w przyszłości terminu jego sporządzenia umożliwiającego analizę jego treści przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów.
NIK rekomenduje zainicjowanie kompleksowego przeglądu stanu zaawansowania opracowywania i wdrażania planów zarządzania kryzysowego, który w skali Polski obejmowałby wszystkie jednostki szczebla powiatowego oraz gminnego.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
