Niedostateczny nadzór właścicielski nad spółkami z udziałem miast, działalność wykraczająca poza zadania gmin w sferze użyteczności publicznej oraz nierentowność tych spółek to główne ustalenia NIK, która skontrolowała spółki komunalne w województwie lubelskim.
Głównym celem kontroli było sprawdzenie, czy spółki komunalne prawidłowo prowadziły działalność związaną z zaspokajaniem potrzeb wspólnoty samorządowej, a sprawowany nad nimi nadzór właścicielski skutecznie wpływał na funkcjonowanie spółek i realizację powierzonych im zadań publicznych. Kontrola została przeprowadzona w czterech Urzędach Miast w Lublinie, Białej Podlaskiej, Chełmie i Puławach oraz w ośmiu spółkach komunalnych.
Wykonywanie zadań przez spółki
Zgodnie z powierzonymi im zadaniami, kontrolowane spółki koncentrowały się na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb mieszkańców. Jednak działalność pięciu z ośmiu z nich wykraczała poza zadania gmin w sferze użyteczności publicznej, nałożone przez ustawę o gospodarce komunalnej. Z tego tytułu spółki w latach 2016-2019 uzyskały przychody sięgające prawie 17,5 mln zł. Przykładowo dotyczyło to przychodów z tytułu przewozów okazjonalnych, usług holowania, serwisu ogumienia (MPK), usług gastronomicznych (MOSiR), usług konserwacji i naprawy pojazdów czy sprzedaży paliw (MZK).
Działalność, która wykraczała poza zadania gminy prowadziły także dwie spółki z udziałem MPK. Na przykład Miejska Korporacja MKK w Lublinie, która świadczyła m.in. usługi ochrony, usługi porządkowe, sprzedaży paliw. To, zdaniem NIK, może wywierać negatywny wpływ na warunki konkurencji tego rodzaju usług na rynku lokalnym, co potwierdziły dane GUS o systematycznym spadku liczby podmiotów prowadzących tego rodzaju działalność w Lublinie.
Cena promocyjna: 103.2 zł
|Cena regularna: 129 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 96.75 zł
Słaby nadzór właścicielski
Sprawowany w kontrolowanych urzędach nadzór właścicielski sprowadzał się głównie do podejmowania uchwał, sporządzania okresowych analiz sprawozdań przedkładanych przez spółki, bieżącej współpracy z radami nadzorczymi i zarządami spółek.
Kontrola sprawowania nadzoru właścicielskiego nad spółkami komunalnymi w urzędach miasta wykazała, że większość spółek komunalnych nie posiadała długoterminowych strategii działania obejmujących lata 2016-2019, zatwierdzanych przez zgromadzenia wspólników, zawierających cele strategiczne, finansowe, marketingowe, mierniki ich realizacji, długoterminowe zamierzenia inwestycyjne i przewidywane na nie nakłady, kierunki rozwoju, analizy mocnych i słabych stron, ryzyk działalności, prognoz finansowych, zamierzeń co do stanu zatrudnienia i wynagrodzeń. Tego rodzaju strategie (programy działania) były uchwalane dla puławskich spółek. Skutkiem nieuchwalenia strategii działania był w szczególności brak możliwości powiązania ustalanych dla członków zarządów celów zarządczych z celami strategicznymi uchwalonymi przez właścicieli spółek (kaskadowania celów).
Według NIK waga i skala nieprawidłowości stwierdzonych w urzędach i spółkach świadczy o tym, że sprawowany nadzór właścicielski nad spółkami komunalnymi nie był skuteczny w urzędach w Lublinie, Białej Podlaskiej i Chełmie, oraz nie był w pełni skuteczny w Urzędzie Miasta Puławy.
Czytaj też: Korupcja dożywotnio pozbawi publicznych stanowisk i pieniędzy>>
Bez planów naprawczych w spółkach
Skontrolowane spółki rzetelnie monitorowały własną sytuację ekonomiczno-finansową, jednak kontrola wykazała, że spółki osiągające najwyższe straty nie wprowadziły planów naprawczych, bądź ich realizacja była nieskuteczna.
Działalność większości spółek z udziałem czterech miast objętych kontrolą była nierentowna. W przypadku 17 z 28 spółek skumulowany wynik finansowy za lata 2016-2019 był ujemny i wyniósł łącznie ponad 207,7 mln zł. Największy udział w tej kwocie miały spółki z udziałem Miasta Lublin i Miasta Chełm, odpowiednio ponad 168 mln i 28 mln. W przypadku Lublina najwyższe straty przyniósł w tym okresie Port Lotniczy Lublin (114 mln zł), działający z 50-53% udziałem miasta.
W latach 2016-2019 spośród ośmiu skontrolowanych spółek siedem przynosiło straty (w większości przypadków we wszystkich latach tego okresu), a więc ich działalność nie spełniała zasady samofinansowania. Rentowna była jedynie spółka WOD-KAN w Białej Podlaskiej, choć jej zysk ulegał corocznie istotnemu spadkowi.
Naruszenie prawa zamówień
NIK zbadała w spółkach 101 umów. Przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych (Pzp) zostały naruszone przy zawieraniu 12 umów (w spółkach MOSiR, MPK, MZK, MPRD, CPWiTM), w tym 9 umów zostało zawartych z pominięciem przepisów tej ustawy. Najwyższa Izba Kontroli oceniła negatywnie działalność trzech spółek w zakresie zawierania i realizacji umów (MPRD, MOSiR, MZK). W stosunku do pozostałych kontrolowanych spółek zostały sformułowane oceny w formie opisowej, wskazujące stwierdzone nieprawidłowości.
W efekcie kontroli, NIK skierowała sześć zawiadomień o podejrzeniu przestępstwa do prokuratury i cztery do Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych w związku z naruszeniem Prawa zamówień publicznych.
Dotyczą one nadużycia zaufania, nieujawniania informacji publicznej, prowadzenia ksiąg rachunkowych niezgodnie z przepisami ustawy, wydania przez biegłego rewidenta niezgodnych ze stanem faktycznym opinii na temat sprawozdań finansowych, uporczywego uchylania się od obowiązku podejmowania działań w celu ukształtowania zasad wynagradzania członków organu zarządzającego zgodnie z przepisami ustawy.
Wyniki kontroli wskazują, że nadal są aktualne wnioski NIK skierowane do Prezesa Rady Ministrów po kontrolach Realizacja zadań publicznych przez spółki tworzone przez jednostki samorządu terytorialnego (P/14/019), Sprawowanie nadzoru właścicielskiego nad spółkami komunalnymi (P/10/173).
Dotyczą one doprecyzowania przepisów ustawy o gospodarce komunalnej, określających zasady tworzenia i przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do spółek handlowych poza sferą użyteczności publicznej.
Dodatkowo NIK wnioskuje do organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego o:
- podjęcie działań nadzorczych zmierzających do sporządzania przez spółki z udziałem jst długoterminowych strategii działania i powiązanie zawartych w nich celów strategicznych z celami zarządczymi przyjmowanymi w uchwałach w sprawie wynagrodzeń;
- skuteczne realizowanie w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością prawa wspólnika do kontroli, w szczególności w zakresie udzielania zamówień publicznych i realizacji inwestycji.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
