Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw, opublikowana 24 sierpnia, rozszerza katalog uprawnionych do prowadzenia mieszkań treningowych i chronionych. Co istotne, wprowadza takie właśnie nazewnictwo zamiast obecnie powszechnie używanej nazwy mieszkania chronione.
- Nazwa „mieszkania chronione” zastąpiona zostanie nazwą „mieszkania treningowe i wspomagane”. Sformułowanie „mieszkania chronione” było odbierane w sposób negatywny przez środowisko osób z niepełnosprawnościami oraz osoby związane z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz tej grupy osób – napisano w uzasadnieniu do projektu. Obecnie mieszkania treningowe i wspomagane mogą prowadzić wszystkie jednostki organizacyjne pomocy społecznej lub podmioty uprawnione.
Sprawdź w LEX: Czy powiat możne zawrzeć umowę najmu lokalu mieszkalnego z osobą fizyczną w celu urządzenia w nim mieszkania treningowego? >
Co jeszcze zyskasz? Załóż bezpłatne konto na Moje Prawo.pl >>>
Koło Gospodyń Wiejskich też będzie mogło prowadzić mieszkania treningowe
Ustawa zakłada, że mieszkania treningowe i wspomagane może prowadzić każda jednostka organizacyjna pomocy społecznej, organizacje pozarządowe i np. spółdzielnie socjalne oraz inne podmioty, które prowadzą działalność w zakresie pomocy społecznej, pieczy zastępczej oraz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. - Należy podkreślić, że w 2020 r. na terenie Polski aktywnie działało 95,2 tys. rejestrowych organizacji non-profit (tj. mających osobowość prawną stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych, fundacji, społecznych podmiotów wyznaniowych, kół gospodyń wiejskich oraz organizacji samorządu gospodarczego i zawodowego) – podaje uzasadnienie do ustawy. Ustawodawca podkreśla, że ma to zwiększyć dostępność do tych usług, a także ułatwić gminom i powiatom zlecanie zadań prowadzenia tych form mieszkalnictwa. Obecnie często nie mają oni takiej możliwości ze względu na brak na ich terenie organizacji prowadzących działalność w zakresie pomocy społecznej.
Sprawdź w LEX: Która gmina powinna wydać decyzję w sprawie skierowania do mieszkania chronionego w przypadku, gdy osoba opuszcza Dom Dziecka? >
Mieszkanie treningowe nie dla wymagających całodobowej opieki
Jednak o ile zwiększy się liczba podmiotów mogących prowadzić mieszkania treningowe i wspomagane, nie każda osoba zagrożona wykluczeniem z powodu np. wieku czy niepełnosprawności będzie mogła skorzystać z tej formy mieszkalnictwa. Jak wskazuje art. 53 ust. 1 ustawy, wsparcie w mieszkaniu wspomaganym będzie mogła uzyskać osoba pełnoletnia, która ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność lub chorobę, bezdomność, przemoc w rodzinie potrzebuje wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym życiu, ale nie wymaga usług w zakresie świadczonym przez jednostkę całodobowej opieki. Strona społeczna wskazała, że to zastrzeżenie o potrzebie całodobowego wsparcia należy wykreślić z projektu.
– Całodobowe wsparcie jest bardzo problematycznym pojęciem, bo kto decyduje o tym, że ktoś wymaga całodobowego wsparcia? A przecież cała idea niezależnego życia opiera się na tym, że ktoś nie musi być samodzielny. Może być niesamodzielny, ale to nie znaczy, że nie może spełniać się w niezależnym życiu – mówi Cezary Miżejewski, prezes Zarządu Wspólnoty Roboczej Związków Organizacji Socjalnych „WRZOS”. Organizacja w ramach konsultacji proponowała uściślenie, aby zapisać w ustawie, że chodzi o osoby, które nie wymagają wsparcia jednostki całodobowej, jeżeli wynika to z bezwzględnych wskazań medycznych albo wyboru samej osoby. A więc decydowałaby ona o tym sama lub względy zdrowotne.
Sprawdź w LEX: Czy gmina zobowiązana jest obligatoryjne przyznać mieszkańcowi pobyt w mieszkaniu chronionym wraz z wyżywieniem? >
Naruszenie zasady równości i niedyskryminacji?
W opinii Adama Zawisnego ze Stowarzyszenia Instytut Niezależnego Życia, w tej sytuacji nie będzie można mówić o jakiejkolwiek alternatywie dla domów pomocy społecznej lub zakładów opiekuńczo-leczniczych. Według Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami (PFON) jest on niezgodny z Konwencją ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami (KPON). - Ustawa pomija osoby potrzebujące większej ilości wsparcia - zostały one wyłączone z mieszkalnictwa, co w opinii PFON narusza realizację zasady równości i niedyskryminacji sformułowaną w art. 5 KPON – zgłaszała w trakcie konsultacji organizacja. Grzegorz Baranowski, dyrektor Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej w resorcie rodziny nie zgadza się z opinią, że opieka całodobowa jest zagrożeniem dla funkcjonowania osoby w mieszkalnictwie wspomaganym. – Te zapisy ustawy stoją na straży tego, aby samorząd czy jakikolwiek inny realizator usług opieki środowiskowej, w sytuacji gdy ktoś wymaga specjalistycznej, lekarskiej czy pielęgnacyjnej opieki, nie zastępował jej w formie mieszkalnictwa – zaznaczył.
Strategia rozwoju usług społecznych, polityka publiczna do roku 2030 (z perspektywą do 2035 r.) zakłada, że w ciągu 10 lat ma powstać kilkadziesiąt tysięcy mieszkań treningowych i wspomaganych. Obecnie w całej Polsce (dane za 2021 r.) jest 1475 takich mieszkań z zaledwie 4 454 mieszkańcami. Mieszkanie treningowe zapewnia usługi bytowe, pracę socjalną i naukę rozwijania niezależności, w zakresie samoobsługi i pełnienia ról społecznych. Często są to pobyty kilkumiesięczne, kilkutygodniowe a nawet weekendowe. W mieszkaniu wspomaganym często mieszka przez wiele lat, w tym niektórzy na stałe, ta sama grupa osób, która ze wsparciem specjalistów uczy się niezależności.
Sprawdź w LEX: Czy w imieniu osoby niepełnoletniej wniosek o mieszkanie chronione może złożyć opiekun prawny? >
Usługi sąsiedzkie
W nowelizacji znalazły się też m.in. zapisy dotyczące:
- wprowadzenia usług sąsiedzkich jako formy usług opiekuńczych w środowisku lokalnym,
- prowadzenia usługi wsparcia krótkoterminowego przez domy pomocy społecznej,
- wprowadzenia rejestru zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych w DPS,
- udzielania zezwoleń na prowadzenie DPS-ów podmiotom, którym wcześniej cofnięto zgodę ze względu na niespełnianie wymogów,
- wprowadzenia rejestru mieszkań treningowych i wspomaganych, który będzie prowadził wojewoda.
Nowelizacja wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, z wyjątkiem niektórych przepisów, które wejdą w życie 1 stycznia 2024 r.
