Na mocy art. 4¹ ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1992 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2007, Nr 70, poz. 473 z późn. zm., dalej: u.w.t), gminom powierzono prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracji społecznej osób uzależnionych od alkoholu. W celu pozyskania dodatkowych środków na finansowanie tych zadań, gminy pobierają opłatę za korzystanie z zezwoleń za sprzedaż napojów alkoholowych (art.11¹ ust. 1 u.w.t.). Ustawa wyróżnia opłatę pobieraną w związku ze staraniem się po raz pierwszy o zezwolenie za sprzedaż alkoholi (art. 11¹ ust.1 u.w.t.) i opłatę uiszczaną rokrocznie, której wysokość uzależniona jest od wartości sprzedaży alkoholu w roku poprzedzającym (art. 11¹ ust. 5 u.w.t.). Opłata ma konstrukcję obowiązku wynikającego bezpośrednio z mocy ustawy, bez konieczności wydania ustalającej go decyzji administracyjnej (por. postanowienie SKO w Krakowie z 8 stycznia 1998 r., Kol.Odw. 1820/97/H). Opłata dotyczy przedsiębiorców i w myśl art. 11¹ ust.7 wnoszona jest na rachunek gminy w każdym roku kalendarzowym objętym zezwoleniem w trzech równych ratach w terminach do 31 stycznia, 31 maja i 30 września danego roku kalendarzowego.

Należy postawić jednak pytanie, co jeśli przedsiębiorca z różnych powodów nie wykorzystał zezwolenia z powodu np. likwidacji punktu sprzedaży? Czy jest możliwy zwrot wspomnianej opłaty w wysokości proporcjonalnej do okresu ważności zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych?

Oczywiście, zwrot takiej opłaty jest niemożliwy. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości tę kwestię w zupełności pomija a cytowany wcześniej art. 11¹ ust.1 będący prawną formą wykreowania obowiązku pobierania opłat, nie stanowi materialnoprawnej podstawy zwrotu takiej opłaty. Potwierdza to postanowienie NSA z dnia 11 grudnia 1997 r., sygnatura akt II S.A. 1060/97, zgodnie z którym ani przypisy ustawy o wychowaniu w trzeźwości, ani inne przepisy prawa nie przewidują wydania decyzji administracyjnej w sprawie zwrotu nienależnej opłaty za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Problem nie jest jednoznaczny, bowiem wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 20 stycznia 2005 r., sygnatura akt 3 II SA/Wr 817/03 nakazano zwrot uiszczonej opłaty w wysokości proporcjonalnej do okresu ważności zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Sąd w uzasadnieniu wykazał, iż ,,zgodnie z art. 11¹ ust. 8 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, w roku nabycia zezwolenia lub utraty jego ważności, opłaty, o której mowa w ust.1-5 dokonuje się w wysokości proporcjonalnej do okresu ważności zezwolenia. Jest to obowiązująca reguła przy ustaleniu wysokości opłaty, którą należy zastosować w razie gdy jednostka uiściła opłatę w wysokości, która nie uwzględnia utraty ważności zezwolenia”.

Odmienne w tej sprawie było stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego w wyroku z dnia 22 września 2005 r., sygnatura akt II GSK 149/05, który stwierdził, że ,,zaprzestanie działalności gospodarczej nie spowodowało, że opłata ta stała się nienależna. Dokonanie zwrotu takiej opłaty byłoby możliwe tylko wówczas, gdyby istniała ustawowa regulacja przesłanek, sposobu i trybu zwrotu, tymczasem obowiązująca ustawa reguluje wyłącznie tryb, zasady i sposób obliczania wysokości opłat”. Dalej NSA uzasadnia, że ustawa nie przewiduje możliwości zwrotu opłaty w związku z zaprzestaniem działalności gospodarczej i nie przewiduje instytucji ,,niewykorzystania zezwolenia”. Innym problemem pozostaje zwrot nienależnie pobranej opłaty w związku z korzystaniem z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przez zakład pracy chronionej. W omawianej sytuacji tenże zakład korzystał ze zwolnienia od tego rodzaju opłaty wynikającej z art. 31 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j.Dz.U. z 2008 r., Nr 14, poz. 92 z późn. zm.). Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 11 lipca 2007 r., sygnatura akt II GSK 91/07 stwierdził, że opłata za korzystanie z zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych wpłacona przez podmiot (zakład pracy chronionej) będący ustawowo od niej zwolniony, musi być traktowana jako od początku nienależna i z tego względu organ odmawiając jej zwrotu, nie może powoływać się na brak odpowiedniej regulacji prawnej. W chwili już jej przyjmowania, jako nienależnie pobranej, podlegała zwrotowi.


Przydatne materiały:
ustawy z dnia 26 października 1992 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2007, Nr 70, poz. 473 z późn. zm.