Co do zasady, organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym - w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. Ponadto, przepisy szczególne mogą w sposób odmienny określać terminy załatwienia sprawy. Przykładowo, zgodnie z ustawą o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, jeżeli decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, decyzję ustalającą wysokość odszkodowania wydaje się w terminie 60 dni od dnia nadania decyzji tego rygoru.
Niestety, pomimo ustawowo określonych terminów załatwiania spraw oraz sytuacji, które umożliwiają ich przedłużenie, nagminnym zjawiskiem jest ich bagatelizowanie.
Co zrobić gdy organ pozostaje bezczynny?
Zarówno kodeks postępowania administracyjnego, jak również ustawa prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, wyposażają stronę danego postępowania w środki ku temu, aby zwalczać bezczynność lub przewlekłe działanie organów administracji publicznej. W pierwszej kolejności, strona może złożyć ponaglenie na działanie organu, który działa opieszale.
Czytaj w LEX: Ponaglenie w postępowaniu administracyjnym >
W razie gdy samo ponaglenie nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, przysługuje jej skarga na bezczynność/przewlekłość organu administracji.
Zobacz procedurę: Wniesienie skargi na bezczynność występującą w postępowaniu administracyjnym >
Czy zwalczanie przewlekłości organów administracji ma sens?
Osoby, które doświadczają przewlekłości postępowania, często rozważają, czy zjawisku temu należy się przeciwstawiać. Uważam, że zdecydowanie tak, co najmniej z kilku względów.
Przede wszystkim, samo ponaglenie organu lub złożenie skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego nie musi kończyć się jedynie stwierdzeniem, że organ dopuścił się lub nie przewlekłości lub bezczynności. Realne korzyści dla strony mogą być tutaj wielorakie. W przypadku uznania ponaglenia za zasadne, organ rozpatrujący je może dodatkowo stwierdzić, że działanie organu miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa, zobowiązać organ do załatwienia sprawy, w określonym terminie jak również zarządzić wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych bezczynności lub przewlekłości.
Zobacz linię orzeczniczą: Zawieszenie postępowania administracyjnego, a stan bezczynności >
W pewnych przypadkach może również dojść do podjęcia środków zapobiegających bezczynności lub przewlekłości w przyszłości. Natomiast w przypadku wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego, jeżeli sąd uzna, że organ dopuścił się bezczynności, to może dodatkowo z urzędu lub na wniosek skarżącego orzec o wymierzeniu organowi grzywny lub o zasądzeniu na rzecz skarżącego określonej sumy pieniężnej.
Zobacz linię orzeczniczą: Sposoby rozstrzygania skarg na przewlekłość postępowania administracyjnego w sytuacji wydania aktu bądź dokonania czynności po wniesieniu skargi >
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, grzywnę wymierza się do wysokości dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłaszanego przez Prezesa GUS, zaś zasądzona na rzecz skarżącego suma pieniężna wynieść może maksymalnie połowę tak ustalonej kwoty. Oznacza to, że w niektórych przypadkach może być to sankcja wysoce dotkliwa dla organu, który działa opieszale.
Sprawdź w LEX: Jak nazwać działanie organu, który działa przewlekle, dokonując czynności pozornych? >
Jak nie ponaglenie, to skarga do WSA
Co ważne, ponaglanie organów, nawet jeśli uznane zostanie za niezasadne, z reguły dyscyplinuje organy do podjęcia działania w konkretnej sprawie. Zaznaczyć tu jednak należy, że zdecydowanie bardziej dotkliwym środkiem niż ponaglenie jest jednak skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. To ona zdecydowanie częściej zmusza bezczynne organy do podjęcia konkretnych działań, zmierzających do zakończenia postępowania.
Zobacz linię orzeczniczą: Skarga na bezczynność organu administracji (przewlekłość postępowania) wniesiona po załatwieniu sprawy przez organ >
Ponadto, zarówno ponaglenie jak również skarga na działanie organu, stanowi postępowanie dość odformalizowane. Tym samym ich wniesienie nie powinno nastręczać stronom nadmiernych trudności, choć z pewnością warto w tym zakresie skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Co istotne, samo ponaglenie organu jest bezpłatne. Wpis od skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego wynosi jedynie 100,00 zł, a w przypadku jej oddalenia skarżący nie ponosi żadnych dodatkowych kosztów. Dzięki temu nie ma potrzeby zbytnio martwić się tym, że walka z przewlekłością organu pochłonie sporo dodatkowych środków pieniężnych.
Zobacz procedurę w LEX: Wniesienie skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ administracji publicznej >
Wreszcie, ponaglanie organów jest działaniem uzasadnionym zarówno w interesie indywidualnym jak i zbiorowym. Organy administracji publicznej wiedząc, że strony są coraz bardziej świadome swych praw i umiejętności korzystania z nich, być może w większym stopniu niż obecnie zaczną respektować obowiązujące przepisy.
Zobacz linię orzeczniczą: Termin do wniesienia skargi na bezczynność organów administracji publicznej lub na przewlekłe prowadzenie postępowania >
Argumenty przeciwko ponaglaniu organów
Trudno wymienić jakikolwiek racjonalny argument przemawiający za tym, aby biernie czekać na rozstrzygnięcie w sprawie, w której czasem nic nie dzieje się przez kilka, kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt miesięcy. Najczęstszym jednak powodem przeciwko ponaglaniu opieszałych organów, z jakim spotkać można się w praktyce, jest ten, że przez to sprawa może zostać rozpoznana w sposób niekorzystny dla strony. Trzeba jednak pamiętać, że walcząc z przewlekłością postępowań administracyjnych, strona tylko i wyłącznie korzysta ze swoich ustawowych praw. Z drugiej natomiast strony, organy administracji publicznej działać powinny na podstawie i w granicach prawa. Skoro tak, niedorzeczną praktyką stron postępowań administracyjnych jest godzenie się na niczym nieuzasadnioną bezczynność organów z obawy przed ich nieprzychylnością.
Joanna Nogala, radca prawny, Kancelaria Prawna INLEGIS Kołodziej Nogala sp.k.
Zobacz procedurę w LEX: Ponaglenie na bezczynność lub przewlekłość >
