Część wytycznych PKW

W środę, 7 maja br., Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych rozpoznawał skargi trzech komitetów wyborczych na uchwały Państwowej Komisji Wyborczej, zawierające wytyczne dla obwodowych komisji wyborczych. Te skargi złożyły komitety kandydatów na prezydenta RP Magdaleny Biejat, Karola Nawrockiego i Marka Jakubiaka.

Sprawdzanie tożsamości

Sąd Najwyższy w części uznał za zasadne zarzuty stawiane przez komitety, w części oddalił lub odrzucił. Uzasadnione zarzuty to sprawdzanie tożsamości głosujących na podstawie aplikacji mObywatel.

- Pojawiły się w internecie filmy, jak można nadużywać tych możliwości – wyjaśniał rzecznik Sądu Najwyższego prof. dr hab. Aleksander Stępkowski.

Sama PKW dostrzegła luki w tych przepisach i wystosowała pismo do komisji, w których zaleciła przekazanie pewnych treści, przeciwdziałających nadużyciom. Jednak te treści nie mogą być przedmiotem korespondencji. Muszą zostać – według Izby Kontroli – uwzględnione w uchwale stanowiącej wytyczne dla obwodowych komisji wyborczych.

Ponadto zakwestionowano wytyczne umożliwiające posługiwanie się skanem zaświadczenia komitetu wyborczego przez obserwatorów. SN zwrócił uwagę na ryzyko nadużyć. Wskazano na ryzyko podrabiania takich dokumentów i łamania prawa w postaci przebywania lokalu osób nieuprawnionych.

Komitet wyborczy Magdaleny Biejat zaskarżył też niehonorowanie zaświadczeń z podpisem elektronicznym, wystawianym mężom zaufania i obserwatorom wyborczym. SN zwrócił uwagę, że kodeks wyborczy nie dopuszcza takiej formy poświadczenia, gdyż obwodowe komisje nie dysponują sprzętem do weryfikacji tych e-podpisów.

Głos po godz. 21

Izba Kontroli Nadzwyczajnej uznała za niezasadne zarzuty dotyczące niemożności oddania głosu po godz. 21. Chodziło o kolejki, które po tej godzinie ustawiają się do lokali wyborczych.

Według SN zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą, głosowanie po godz. 21.00 przez osoby, które przybyły do lokalu wyborczego przed godziną zakończenia głosowania, nie stanowi naruszenia ciszy wyborczej. Wyborcy ci mogą bowiem zrealizować swoje czynne prawo wyborcze wprost na podstawie art. 39 par. 4 kodeksu wyborczego, a obwodowa komisja wyborcza ma obowiązek umożliwić im realizację ich praw konstytucyjnych. Zdaniem Sądu Najwyższego odmienna praktyka stanowiłaby naruszenie czynnego prawa wyborczego, wynikającego z art. 62 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyborca nie może ponosić bowiem negatywnych konsekwencji niedostosowania lokalu wyborczego do zmieszczenia w nim większej liczby wyborców. To na państwie i jego organach spoczywa obowiązek należytego zorganizowania wyborów – począwszy od podjęcia stosownych przygotowań, skończywszy na ustaleniu wyników głosowania. Zaniedbania organizacyjne we wskazanej materii nie mogą przekładać się na ograniczenia w wykonywaniu prawa wyborczego, które nie jest zawinione przez samego wyborcę.

Zagrożenie agitacją

W powyższym kontekście Sąd Najwyższy podkreślił jednocześnie, że dostrzega zagrożenia związane m.in. z oddziaływaniem na osoby oczekujące w kolejce przed lokalem wyborczym mogące przybrać formę bezprawnego wpływu na wyborców, którzy nie oddali jeszcze głosu. Nie zmienia to jednak faktu, że przeciwdziałanie tego typu praktykom należy do kompetencji członków obwodowych komisji wyborczych. Ich obowiązkiem jest zagwarantowanie nie tylko niedopuszczania do dołączania do kolejki osób, które nie przybyły do lokalu wyborczego przed godziną 21:00, ale również zapewnienie – analogicznie jak podczas trwania głosowania (od 7:00 do 21:00), że osoby trzecie nie będą ingerowały w sposób bezprawny w przebieg głosowania tych, którzy dopiero oddadzą swój głos. Kwestia ta pozostaje jednak niezależna od samej dopuszczalności głosowania po godzinie 21:00 osób, które stawiły się celem oddania głosu w wyborach przed ta godziną – w zakresie, w jakim reguluje to przepis art. 39 par. 4 kodeksu wyborczego.

Teraz PKW musi w odniesieniu do uwag Sądu Najwyższego podjąć kolejną uchwałę.

- Sposób ustalania wyników głosowania, nie tylko wykonywanie wytycznych może stanowić podstawę do składania protestów wyborczych, w tym dotyczących nieważności wyborów – stwierdził prof. dr hab. Aleksander Stępkowski.

Postanowienia Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z 7 maja 2025 r., sygnatura akt I NSW 18/25, I NSW 19/25, I NSW 20/25