Gdzie i kiedy głosujemy
Głosowanie w wyborach parlamentarnych, a także w referendum odbędzie się w niedzielę 15 października 2023 r. W tych wyborach wiele obwodowych komisji wyborczych zmieniło swoją siedzibę, powstało też wiele nowych. Adres właściwego lokalu wyborczego znajdziemy m.in. tablicy ogłoszeń w gminie, słupach ogłoszeniowych lub wyszukiwarce obwodowych komisji wyborczych PKW.
Głosować będzie można od godz. 7.00 do godz. 21.00. Głosowanie w obwodach odrębnych utworzonych w domach pomocy społecznej, szpitalach, zakładach karnych i aresztach śledczych może zostać zakończone najwcześniej o godzinie 18.00, jeśli wszyscy wyborcy ujęci w spisie wyborców, w danym obwodzie oddadzą swój głos.
Idąc do lokalu wyborczego, trzeba zabrać dokument tożsamości: dowód osobisty lub paszport.
- Może to być także książeczka wojskowa ze zdjęciem potwierdzająca tożsamość wyborcy - precyzuje Magdalena Pietrzak, sekretarz PKW.
Osoby, które chcą zagłosować poza stałym miejscem zamieszkania, muszą posiadać zaświadczenie o prawie do głosowania poza miejscem zamieszkania. Zaświadczenie można było pobrać do 12 października. Przeczytaj: Jak przygotować się do głosowania w wyborach do parlamentu i referendum
Czy może odmówić przyjęcia karty wyborczej
W lokalu wyborczym, osoba znajdująca się w spisie wyborców albo osoba, która przedstawi zaświadczenie o prawie do głosowania poza miejscem zamieszkania, otrzyma trzy karty do głosowania:
- w wyborach do Sejmu,
- w wyborach do Senatu,
- w referendum ogólnokrajowym
Przeczytaj więcej: W dniu wyborów na wybory można przyjść trzykrotnie
Każda karta powinna być ostemplowana pieczęcią obwodowej komisji wyborczej. Karta do Sejmu i Senatu będzie też oznaczona wydrukowanym odciskiem pieczęci okręgowej komisji wyborczej, karta do referendum zaś wydrukowanym odciskiem pieczęci Państwowej Komisji Wyborczej. Odbiór kart do głosowania potwierdza się podpisem w spisie wyborców.
Wyborca może odmówić pobrania karty do głosowania w referendum, a komisja ma obowiązek odnotować ten fakt w spisie wyborców, wpisując „bez referendum” (wyborca nie może spotkać się z odmową sporządzenia adnotacji). Odnotowaniu podlega również decyzja wyborcy o nieuczestniczeniu w wyborach parlamentarnych. Odpowiednia adnotacja powinna być przy tym sporządzona w obecności wyborcy, bezpośrednio po odebraniu przez niego kart do głosowania, w którym zdecydował się wziąć udział.
Ale uwaga: Jeśli wyborca potwierdził odbiór kart do głosowania, odebrał karty i oddalił się od komisji, a następnie postanowił zwrócić kartę np. do referendum - komisja bezwzględnie odmówi jej przyjęcia. Gdyby wyborca, mimo wszystko, pozostawił kartę lub karty w lokalu wyborczym, komisja nie jest uprawniona do wrzucenia jej do urny wyborczej. W takim przypadku, oddanej karty do głosowania nie uwzględnia się w obliczeniach. Oddaną kartę należy zapakować w odrębny pakiet, opieczętować go i opisać.
Jak głosować w wyborach do Sejmu i Senatu
Karta w wyborach do Sejmu zawiera listy kandydatów z ich nazwiskami. Każda z list ma podany w tytule numer i nazwę lub skrót komitetu, może mieć znak graficzny komitetu. Na liście komitetu, na który chcemy głosować, trzeba postawić znak "x" w kratce przy nazwisku danego kandydata, wyłącznie na tej liście. Postawienie znaku "x" na więcej niż jednej liście, lub nie postawienie "x" wcale, oznacza nieważność głosu.
W wyborach do Senatu (karta z żółtym tłem) znak "x" trzeba postawić wyłącznie przy nazwisku kandydata, na którego chcemy zagłosować. Postawienie znaku "x" przy nazwisku więcej niż jednego kandydata, albo niepostawienie znaku „x” wcale, oznacza, że głos będzie nieważny.
Jak stawiać krzyżyk aby głos był ważny
Generalnie obowiązuje zasada: jedna lista – jeden krzyżyk, czyli „x”. Dr hab. Jacek Haman z Wydziału Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, członek Zespołu Ekspertów Wyborczych Fundacji im. Stefana Batorego, zwraca uwagę, że w pewnych szczególnych okolicznościach głos z kilkoma krzyżykami wciąż może być ważny (np. jeśli wszystkie wskazania dotyczyły kandydatów do Sejmu z tej samej listy), ale dla wyborcy podstawą powinna być zasada „jedna karta-jeden krzyżyk”.
- Pamiętajmy również, że znak „x” , czy też „krzyżyk”, musi zawierać „co najmniej dwie przecinające się linie” – a więc, jeśli wskażemy swoją preferencję za pomocą „v” czyli „ptaszka”, a nie „krzyżyka”, prawdopodobnie oddamy głos nieważny. Chyba, że komisja obwodowa jakoś doszuka się w nim „krzyżujących się linii” – wskazuje dr hab. Jacek Haman.
Państwowa Komisja Wyborcza w uchwale 224/2023 z 2 października 2023 r. wyjaśnia, że to komisja ustala, czy postawiony znak jest znakiem „x” oraz, czy postawiony jest on w kratce, czy poza nią.
Przeczytaj również: Duże partie zyskują na metodzie d'Hondta
Jak oddać ważny głos w referendum
Jeśli wyborca zdecyduje się brać udział w głosowaniu, otrzyma kartę do głosowania, w której znajdują się cztery pytania. Przy każdym pytaniu znak "x" trzeba postawić w kratce TAK lub NIE. Z wytycznych PKW wynika, że wszelkie znaki, wykreślenia, przekreślenia, w tym również i znak „x” postawiony przez głosującego poza przeznaczoną na to kratką, traktuje się jako dopiski, które nie wpływają na ważność głosu. Także dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych pytań lub wariantów rozwiązania albo poczynienie innych dopisków poza kratką nie wpływa na ważność głosu.
Głosy nieważne, oddane na poszczególne pytania, są to głosy na kartach, na których:
- postawiono znak „x” w obu kratkach przy danym pytaniu;
- nie postawiono znaku „x” w żadnej z kratek przy danym pytaniu;
- w jednej lub obu kratkach przy danym pytaniu umieszczono znak lub znaki niebędące znakami „x”, tj. co najmniej dwoma przecinającymi się liniami.
Wyodrębnione karty z głosami nieważnymi liczy się i odkłada, a ich liczbę wpisuje do protokołu.
Kiedy referendum jest wiążące
Wynik referendum będzie wiążący, jeśli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawionych do głosowania.
- Frekwencja referendalna jest liczona na podstawie kart ważnych, wyjętych z urny. Na tej podstawie liczy liczbę osób, które wzięły udział w referendum – podkreśla Marcin Chmielnicki z PKW. Wskazuje, że pobranie karty referendalnej nie ma żadnego znaczenia dla frekwencji referendalnej. To tylko adnotacja do protokołu obwodowej komisji wyborczej, która ma bezwzględny obowiązek liczenia kart które otrzyma i które wyda.
Nieważne są karty do głosowania to:
- inne niż urzędowo ustalone
- lub nieopatrzone pieczęcią komisji obwodowej.
W wiążącym referendum rozstrzygnięcie referendum będzie dotyczyć każdego z pytań osobno. Sprawa, której dotyczyło danie pytanie zostanie rozstrzygnięta jeśli w odpowiedzi na nie:
- oddano większość ważnych głosów pozytywnych wówczas rozstrzygnięcie jest pozytywne, lub
- oddano większość głosów negatywnych, wówczas rozstrzygnięcie jest negatywne.
Każde więc wrzucanie karty referendalnej do urny bez względu na to, czy zagłosowaliśmy czy nie oznacza, że nas głos zostanie doliczony do frekwencji. Drugą możliwością jest całkowite przedarcie karty referendalnej przed jej wrzuceniem do urny. Takiego głosu w referendum, zgodnie z art. 22 pkt 5 ustawy o referendum ogólnokrajowym nie bierze się pod uwagę przy obliczeniach. Choć PKW przestrzega przed konsekwencjami prawnymi (a także karnymi) takiego działania, cześć prawników uważa, że w przypadku referendum takie zachowanie jest dopuszczalne i nie powinno być karane. Przeczytaj: Zniszczenie swojej karty do głosowania nie jest przestępstwem
Jak zgłaszać nieprawidłowości dotyczące wyborów
Każdy może zgłaszać nieprawidłowości dotyczące wyborów. Robi to osobiście lub przez mężów zaufania albo obserwatorów społecznych. Jeśli wyborca uważa, że obwodowa komisja wyborcza pracuje źle, trzeba poinformować o tym okręgową komisję wyborczą albo delegaturę krajowego biura wyborczego.
W ciągu 7 dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw wyników wyborów parlamentarnych oraz referendum ogólnokrajowego wyborca może złożyć protest do Sądu Najwyższego.
