Kierownik gminnego ośrodka pomocy społecznej wystąpił do NSA o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego dotyczącego wskazania organu właściwego do rozpoznania sprawy o pokrycie kosztów pobytu osoby, przebywającej w domu wsparcia dla osób bezdomnych.

NSA przypomniał, iż właściwość miejscową gmin w sprawach z zakresu pomocy społecznej reguluje art. 101 ustawy o pomocy społecznej . W ust. 1 powołanego artykułu ustanowiono zasadę, zgodnie z którą, właściwość miejscową gminy ustala się według miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie.

Od zasady tej przewidziano wyjątek w odniesieniu do osób bezdomnych. W myśl art. 101 ust. 2  ustawy o pomocy społecznej  w stosunku do tych osób właściwą miejscowo jest gmina ostatniego ich miejsca zameldowania na pobyt stały.

Na użytek ustawy o pomocy społecznej ustawodawca zdefiniował pojęcie osoby bezdomnej wskazując w art. 6 pkt 8 tej ustawy, że jest to osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowana na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych, a także niezamieszkała w lokalu mieszkalnym i zameldowana na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania. Przepis powyższy przewiduje dwa odrębne stany faktyczne pozwalające na uznanie osoby za bezdomną. Pierwszy odnosi się do osoby, która nie mieszka w lokalu mieszkalnym i jednocześnie nie posiada stałego zameldowania, drugi natomiast odnosi się do sytuacji, kiedy osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym posiada stałe zameldowanie w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania. W przypadku każdego z tych stanów przewidziane w ustawie przesłanki muszą występować kumulatywnie.

NSA uznał, iż w sprawie osoba ubiegająca się o przyznanie środków pomocowych korzysta z prowadzonego przez stowarzyszenie domu wsparcia dla osób bezdomnych. W art. 48 ust. 1  ustawy o pomocy społecznej  mowa jest o prawie osoby i rodziny do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona. W ust. 2 powołanego przepisu wskazano, że udzielenie schronienia następuje przez przyznanie tymczasowego miejsca noclegowego w noclegowniach, schroniskach, domach dla bezdomnych i innych miejscach do tego przeznaczonych.

A zatem, miejsce w schronisku, czy noclegowni z założenia ma umożliwić tylko przeczekanie do chwili, gdy pomoc taka będzie zbędna ze względu na poprawę sytuacji życiowej danej osoby, ewentualnie do czasu, gdy zapewniona zostanie pomoc o charakterze stałym w postaci np. umieszczenia w domu pomocy społecznej. Nawet zatem, gdy z różnych przyczyn jest to stan przedłużający się, pobyt ten nie traci charakteru czasowego. Dopiero dom pomocy społecznej, stanowi osobną od schronienia formę świadczenia pomocowego niepieniężnego, zgodnie z § 5 ust. 1 pkt 1 lit. a rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej a dnia 19 października 2005 r. w sprawie domów pomocy społecznej (Dz. U. Nr 217, poz. 1837), zapewnia swoim podopiecznym miejsce zamieszkania.

Zatem zdaniem NSA osoba, która przebywa w domu wsparcia dla osób bezdomnych jest osobą bezdomną. I w konsekwencji właściwość miejscową gminy ustalić należało na podstawie art. 101 ust. 2  ustawy o pomocy społecznej  tj. według ostatniego miejsca zameldowania osoby ubiegającej się o świadczenie.


Na podstawie:
Postanowienie NSA z 19 lutego 2013 r., sygn. akt I OW 205/12, prawomocne

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm.)