Centra Usług Społecznych miały być szansą na odmianę oblicza pomocy społecznej w Polsce oraz na usprawnienie działań organizacji społecznych działających na tym polu. CUS w założeniu mają być podmiotami, które łączą usługi z wielu obszarów ważnych dla mieszkańców, nie tylko pomocy społecznej i współpracują z różnymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi.
Ustawa, o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych która dała podstawę prawną i rozwiązania organizacyjne dla funkcjonowania centrów weszła w życie 1 stycznia 2020 roku. Nowe przepisy umożliwiły gminom tworzenie centrów usług społecznych, w różnych wariantach: na bazie istniejącego ośrodka pomocy społecznej (OPS), a także we współpracy dwóch lub więcej gmin.
Czytaj w LEX: Utworzenie, zadania oraz zasady działania CUS >
Miliony złotych na CUS
Rząd zabezpieczył też pieniądze na ten cel. Jak poinformowała Małgorzata Jarosińska-Jedynak wiceminister funduszy i polityki regionalnej na początek zaplanowano utworzenie 30 CUS, na które przeznaczono z Funduszy Europejskich 100 milionów złotych. Ze względu na duże zainteresowanie gmin wsparcie rozszerzono do 42 ośrodków, a budżet o kolejne 30 milionów złotych
Zobacz w LEX: CUS – szanse i zagrożenia z pozycji praktyki >
Obecnie opracowywany jest Plan Wdrażania CUS. W ramach projektów finansowane będą między innymi usługi wsparcia rodziny i pieczy zastępczej, wsparcie osób z niepełnosprawnościami, osób starszych, osób bezdomnych oraz opieka nad dziećmi do lat 3 czy aktywizacja zawodowa.
Wiceminister Jarosińska -Jedynak poinformowała, że także w nowej perspektywie finansowej 2021-2027 także zabezpieczono na ten cel pieniądze. Gminy, które zdecydują się na utworzenie CUS otrzymają wsparcie finansowe, łącznie około 15 milionów złotych, z Programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego.
Czytaj w LEX: Program usług społecznych – przykład >
Zaplanowane zostały także działania w ramach projektów Regionalnych Ośrodków Polityki Społecznej, których budżet wynosi około 115 milionów złotych. Dzięki tym działaniom gminy otrzymają wsparcie merytoryczne w tworzeniu CUS oraz szkoleniu kadr w tym zakresie. Tworzenie i rozwijanie usług dostarczanych przez CUS wesprą także programy regionalne, które są zarządzane przez marszałków.
Powstaną kolejne centra usług społecznych>>
Pilotaż pokazuje co szwankuje
Mimo strumienia pieniędzy, funkcjonowanie CUS szwankuje. Przyznał to sam prezydent Andrzej Duda, którego kancelaria była inicjatorem powstania przepisów pozwalających na tworzenie tych podmiotów. Podkreślił, że chodzi m.in. o zmiany w przepisach oraz opracowanie modelu finansowania CUS, aby mogły się rozwijać jak najlepiej. Prezydent przypomniał, że projekt centrów usług społecznych jest wdrażany na mocy ustawy sprzed kilku lat, a Kancelaria Prezydenta wspierała i wspiera ich powstawanie.
- Mamy już doświadczenia, ale w związku z tym mamy także i konkretne spostrzeżenia co do tego, gdzie można by poprawić, uzupełnić, żeby to co jest funkcjonowało jeszcze lepiej – zaznaczył Andrzej Duda.
Sprawdź w LEX: Czy dyrektor Centrum Usług Społecznych może prowadzić działalność gospodarczą? >
Prezydent zauważył, że wdrażanie projektu centrów zostało rozłożone na trzy fazy - obecnie trwa okres pilotażowy do końca 2022 roku. Wtedy chce przedłożyć prezydencki projekt nowelizacji ustawy, który uwzględni doświadczenia zebrane w okresie pilotażowym. Kolejne etapy mają prowadzić - jak mówił - do pełnego upowszechnienia centrów w skali ogólnopolskiej.
- Zależy mi, by w tym okresie, gdy ja pełnię funkcję prezydenta Rzeczypospolitej udało się zrealizować fazę drugą i przejść do fazy trzeciej - powiedział Andrzej Duda.
Sprawdź w LEX: Czy Ośrodek Pomocy Społecznej przekształcając się w CUS będzie musiał zmienić NIP i REGON? >
Centra skupiły się na pomocy socjalnej
Pawła Maczyńskiego, przewodniczącego Polskiej Federacji Związkowej Pracowników Socjalnych i Pomocy Społecznej nie dziwi deklaracja prezydenta. Przypomina, że już na etapie projektowania ustawy przedstawiciele federacji mieli obawy, czy nowy podmiot nie stanie się ośrodkiem pomocy społecznej bis.
- Patrząc na to jak te CUS powstawały i jak funkcjonują, że tak naprawdę nie obejmują szerokiego spektrum usług społecznych, nasze obawy się potwierdziły. Nie powstało jakościowo nic nowego. Centra skupiają się na pomocy społecznej lub na działaniach, które z pomocą społeczną są powiązane na przykład w zakresie wspierania rodziny i pieczy zastępczej – wskazuje Paweł Maczyński.
Zresztą, trudno aby było inaczej. W gros przypadków zmieniał się tylko szyld, został ten sam dyrektor, ci sami pracownicy ośrodka pomocy społecznej i dotychczasowe metody działania.
Cześć samorządowców niepokoi też zabezpieczenie finansowe takich podmiotów po okresie, kiedy zakończy się dotacja. Obawiają się, że zostaną z nowym podmiotem i zadaniami, na które może zabraknąć im funduszy w budżecie, który zgodnie z zapowiedziami rządzących i tak ma być okrojony.
- W naszej ocenie słuszna idea usług społecznych jest rozdrabniana, biurokratyzowana i instytucjonalizowana, co po pierwsze samym realizatorom obrzydza wzmacnianie usług społecznych, po drugie niewiele przynosi mieszkańcom – zauważa Paweł Maczyński.
Idea słuszna, ale wymaga korekty
Jego zdaniem, CUS powinien być dostosowany do konkretnych potrzeb lokalnych. Ustawodawca nie powinien narzucać z góry struktury CUS, tak jak to zrobiono na bazie funkcjonujących ośrodków pomocy społecznej, tylko pozwolić samorządowi wybrać model, który będzie mu odpowiadał.
- Cześć gmin zgłaszała, że chętne weszłyby w tworzenie CUS, ale nie oparte na bazie ośrodków pomocy społecznej, ale wokół innego podmiotu działającego w gminie np. placówki edukacyjnej lub ośrodka sportu i rekreacji, aby pełniej realizować ideę zróżnicowanych usług społecznych – wskazuje Paweł Maczyński.
Zwraca też uwagę, że w wielu aktach prawnych jako organ pomocy społecznej funkcjonuje ośrodek pomocy społecznej. I to tam zapytania kieruje policja, prokuratura, sądy. O ile lokalna policja wie, że CUS został utworzony na ich terenie, o tyle instytucje spoza gminy mają z tym problemy.
Sprawdź w LEX: Od jakiej daty Centra Usług Społecznych będą zobowiązane stosować nowe zasady dotyczące doręczeń elektronicznych? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.