Wnioskodawca Irena H. wystąpiła do sądu o podział majątku z byłym mężem Eugeniuszem Z. W skład tego majątku wchodzą nieruchomości, w tym hotel i przedsiębiorstwo handlowo-przemysłowe, a mąż prowadzi działalność gospodarczą. Problem w tym, że wobec byłego męża sąd w czerwcu 2014 r. ogłosił upadłość, ale kilka lat po rozwodzie.
Wniosek umorzony
Według prawa upadłościowego z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa, o której mowa w art. 53 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny (art. 124 ustawy Prawo upadłościowe).
Sąd Rejonowy w Jeleniej Górze 22 grudnia 2016 r. umorzył postępowanie, bo uznał, że rozwód nie powoduje podziału majątku. A po ogłoszeniu upadłości nie można ustanowić rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż data ogłoszenia upadłości (art. 125 p.u.).
Po rozwodzie nie ma wspólnego majątku
Irena H. odwołała się do Sądu Okręgowego, który orzekł, że art. 124 ustawy dotyczy zarówno obecnych jak i rozwiedzionych małżonków. Do masy upadłości wchodzi majątek wspólny.
Wnioskodawca złożyła skargę kasacyjną, w której wniosła o uchylenie postanowień. Twierdziła bowiem, że art. 124 p.u. nie ma zastosowania do byłych małżonków, gdy jedno z nich objęte jest postępowaniem upadłościowym.
Czytaj: SN: nakład małżonka na majątek wspólny podlega rozliczeniu po połowie
- Rozwód nie powoduje podziału majątku małżonków - powtórzył za sądami syndyk masy upadłości Rudi Kosiór. - Prawo upadłościowe daje ochronę małżonkom dłużnika, gdyż razem z innymi wierzycielami może domagać się zwrotu swoich należności. Przedmiotem upadłości było przedsiębiorstwo i powinno ono wejść do masy upadłości, aby zaspokoić wierzycieli - przekonywał.
SN uchyla dwa postanowienia
Sąd Najwyższy 9 listopada 2018 r. uznał, że sądy obu instancji błędnie zinterpretowały prawo upadłościowe i uchylił dwa postanowienia.
- Sprawa jest precedensowa, gdyż w dotychczasowej praktyce Sądu Najwyższego nie pytano o możliwość zastosowania art. 124 Prawa upadłościowego w sytuacji, gdy przed ogłoszeniem upadłości jednego z małżonków ich wspólność majątkowa ustała na skutek rozwodu - mówił sędzia sprawozdawca Paweł Grzegorczyk.
Art. 124 rozwiązuje konflikt między ochroną wierzycieli a ochroną byłego małżonka. Jest to rozwiązanie wyjątkowe wobec uregulowań w kodeksie rodzinnym, gdy jeden z małzonków zaciągnął zobowiązanie.
Ogłoszenie upadłości nie ma wpływu
SN uważa, że trzeba łącznie czytać dwa zdania mówiące o konsekwencjach ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. Z dniem ogłoszenia upadłości następuje rozdzielność majątkowa, a majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, niezależnie od tego, czy wierzyciele mogliby zaspokoić swoje wierzytelności.
Cały ustęp 1 art. 124 nie może mieć zastosowania w sytuacji, w której przed ogłoszeniem upadłości jednego z małżonków nie istniał między nimi jakikolwiek ustrój małżeński, ponieważ małżeństwo ustało na skutek rozwodu - stwierdził sędzia sprawozdawca.
Czytaj: WSA: postępowanie o podział majątku nie ma wpływu na wymeldowanie
Ustanie małżeństwa na skutek rozwodu powoduje rozwiązanie prawnego węzła łączącego małżonków. W takiej sytuacji ogłoszenie upadłości przez jednego z nich nie powoduje powstawania rozdzielności majątkowej. To może dotyczyć tylko istniejącego małżeństwa, a nie osób po rozwodzie.
Ogłoszenie upadłości jednego z byłych małżonków nie reaktywuje pomiędzy małżonkami ustroju majątkowego - orzekł SN.
Sygnatura akt V CSK 615/17, postanowienie z 9 listopada 2018 r.