Rzecznik Praw Obywatelskich postanowił skierować do Sądu Najwyższego pytanie prawne dotyczące charakteru prawnego umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy zawartej na podstawie ustawy z 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków. Pytanie wynika z rozbieżności w orzecznictwie SN, który raz traktuje umowę przekazania gospodarstwa rolnego jak umowę darowizny, a innym razem jako odmienną.
Rozbieżne orzecznictwo Sądu Najwyższego
Rzecznik zwraca uwagę, że na rozbieżne poglądy w tej kwestii zwrócił uwagę również sam Sąd Najwyższy rozpoznając w 2021 r. skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego, która dotyczyła tego problemu. SN skargę oddalił wskazując, że zarówno w orzecznictwie, jak i literaturze istnieją konkurencyjne poglądy co do charakteru prawnego umowy przekazania własności gospodarstwa rolnego. Prowadzą one, co prawda, do odmiennych, lecz dopuszczalnych wniosków, a żaden z konkurujących poglądów nie może być uznany za rażąco błędny (postanowienie SN z 27 maja 2021 r. w sprawie sygn. akt I NSNc 109/20).
W tej sytuacji prof. Marcin Wiącek zwraca się do poszerzonego składu SN o rozstrzygnięcie następującego zagadnienia:
- Czy gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (t.j. Dz. U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 z późn. zm.) następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, należy do majątku wspólnego małżonków, czy do majątku odrębnego następcy na zasadzie analogii do umowy darowizny w rozumieniu art. 33 pkt 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1359)?
Sprawdź: Do_SN_pytanie_06.04.2022.pdf>>
Uchwały do starej i nowej ustawy
RPO przypomina, że problem charakteru prawnego umów przekazania gospodarstwa rolnego był już badany przez SN w 2005 r. Sąd Najwyższy uznał wówczas, na wniosek RPO, że przekazane następcy gospodarstwo rolne należy do majątku wspólnego (Uchwała składu 7 sędziów SN z 25 listopada 2005 r., sygn. akt III CZP 59/05). Ale uchwała ta dotyczyła wyłącznie umów zawartych na podstawie poprzednio obowiązującej ustawy z 1977 roku.
Po wydaniu tej uchwały SN wielokrotnie badał charakter prawny umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy. Ocena dotyczyła jednak umów zawartych na podstawie ustawy z 1982 r. Rzecznik we wniosku zwraca uwagę na dwie rozbieżne linie orzecznicze, które ujawniły się w orzecznictwie SN. Jak zauważa RPO, w niektórych orzeczeniach SN przyjmuje, że „do umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy należy w drodze analogii stosować przepisy kodeksu cywilnego i innych ustaw o umowie darowizny”. Oznacza to, że gospodarstwo rolne, którego własność przeszła na następcę rolnika, pozostającego w związku małżeńskim i ustroju wspólności majątkowej, w wyniku zawarcia umowy przekazania gospodarstwa rolnego pomiędzy nim a przekazującym, weszło do jego majątku odrębnego.
Czytaj także: Prywatny majątek ma zostać w rodzinie - darowizna korzystna podatkowo>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.