Z kontroli wynika, że w żadnym z kontrolowanych urzędów nie posiadano kompletnych informacji o liczbie właścicieli nieruchomości na terenie gminy, zobowiązanych do złożenia deklaracji o wysokości opłaty. W konsekwencji nie dysponowano wiedzą, czy wszyscy zobowiązani ponoszą ww. opłatę i we właściwej wysokości. Stwierdzone w toku kontroli nieprawidłowości w wymiarze finansowym wyniosły 4 687 624 zł, z czego 904 842 zł były to wpłaty dokonane przez właścicieli nieruchomości w efekcie kontroli NIK.

Problem z prawidłowym ustaleniem liczby mieszkańców 

  • Gminy, w których przeprowadzono kontrolę, w większości prawidłowo określały i naliczały opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jednakże przyjęte przez nie rozwiązania nie gwarantowały prawidłowego ustalenia liczby mieszkańców zobowiązanych do wnoszenia tych opłat.
  • Egzekucję zaległości z tytułu opłat za gospodarowanie odpadami prowadzono w większości gmin opieszale i nieefektywnie.
  • Większość skontrolowanych gmin nie zrównoważyła całkowitych kosztów systemu gospodarowania odpadami z dochodami z opłat za gospodarowanie nimi, na co wpływ miały również stwierdzone w niniejszej kontroli nieprawidłowości.
  • We wszystkich skontrolowanych gminach ustanowiono akty prawa miejscowego w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. Określono w nich metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami, wysokość stawek (w zależności od tego, czy odpady komunalne były zbierane i odbierane w sposób selektywny, czy nie), termin, częstotliwość wnoszenia opłaty, wzór deklaracji o wysokości opłaty oraz warunki i tryb składania deklaracji.

 

Ustawa o odpadach. Komentarz ebook

Wojciech Radecki, Daria Danecka

Sprawdź  

Zobacz w LEX: Decyzje i zawiadomienia w zakresie opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi >>

Trudności w ustaleniu rzeczywistej liczby osób zamieszkujących konkretną nieruchomość, a nawet ustalenie, czy dana nieruchomość jest w ogóle zamieszkana, spowodowały, że gminy nie dysponowały wiedzą, czy wszyscy zobowiązani ponoszą ww. opłatę i we właściwej wysokości. Wg danych Regionalnej Izby Obrachunkowej liczba mieszkańców zgłoszona do systemu gospodarowania odpadami komunalnymi bywa niższa przeciętnie o ok. 16% od faktycznej liczby mieszkańców wynikającej z danych GUS, co powoduje zaniżone wpływy z opłat do systemu. Egzekucja opłat za gospodarowanie odpadami w ośmiu gminach prowadzona była nieprawidłowo i nieskutecznie.

WZORY DOKUMENTÓW:

 

Wszystkie skontrolowane jednostki niewystarczająco skutecznie działały na rzecz wyegzekwowania należności z tytułu omawianych opłat. Wysokość zaległości nie została zmniejszona i miała charakter trwale nieściągalny. Przeprowadzone na ustalonej próbie 203 postępowań badania wykazały, że skuteczność ściągalności zaległych opłat wynosiła od 2% do 47%.

Czytaj: Sprawozdawczość odpadowa kuleje, więc o monitoring rynku trudno>>

Część gmin narusza obowiązujące przepisy

Stwierdzono, że w siedmiu na dziesięć skontrolowanych gmin postępowania w sprawie ustalenia wymiaru opłaty były prowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Nieprawidłowości stwierdzono w trzech gminach i polegały one na braku działań lub zbyt późnym ich podejmowaniem przez pracowników urzędu w sytuacji niezłożenia przez mieszkańców deklaracji lub jej korekty. W jednym z urzędów czynności w sprawie ustalenia wymiaru opłaty podejmowano z opóźnieniem wynoszącym od trzech do 21 miesięcy po upływie terminu na złożenie deklaracji o wysokości opłaty. W innym z urzędów działań takich nie podejmowano wcale. Wskutek braku naliczenia należności doprowadzono do uszczuplenia wpływów gmin z tytułu ww. opłat w wysokości co najmniej 227 700 zł.

W 80% badanych jednostek nastąpił wzrost zaległości z tytułu omawianych opłat (na koniec maja 2022 r. były one wyższe niż na koniec 2020 r. o 10%). Postępowania egzekucyjne wobec osób zalegających z opłatami prowadzono przewlekle, niekiedy nie wystawiano upomnień i tytułów wykonawczych, choć nakazuje to ustawa o finansach publicznych (art. 42 ust. 5). W czterech gminach wskutek braku działań dopuszczono do przedawnienia zaległości z lat 2013–2016.

Czytaj w LEX: Ustalanie opłaty za odpady na nieruchomościach rekreacyjno-wypoczynkowych >>

W 60% skontrolowanych gmin nierzetelnie monitorowano i weryfikowano wysokość zaległości z tytułu opłat za gospodarowanie odpadami. W czterech gminach nie dysponowano informacjami o czynnościach podjętych przez organy egzekucyjne (naczelnicy urzędów skarbowych) po przekazaniu im tytułów wykonawczych. NIK zwraca jednak uwagę, że gminy nie mają wpływu na skuteczność działań podejmowanych przez te organy.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.