Sprawa ma charakter precedensowy i może wytyczać nową linię orzecznictwa sądowego. Kwestia sporna powstała w momencie, gdy prokurator rejonowy wniósł o uznanie za bezskuteczne uznanie ojcostwa przez B.R. względem małoletniej dziewczynki urodzonej w 2015 roku.
Związek nieformalny
Okazało się, że mężczyzna, który chciał uznać dziecko pozostawał w nieformalnym związku z matką. Jednak problem w tym, że B.R. jest osobą transseksualną i urodził się jako kobieta.
Jednak wyrok sądu z 2009 r. uznał, że B.R. jest płci męskiej, ale nie on mógł począć dziecka z powodu swej budowy ciała. Nie poddał się chirurgicznej korekcie płci ze względu na wysokie koszty leczenia, ale przebył tylko kurację hormonalną. W tej sytuacji para postanowiła, że kobieta zostanie zapłodniona nasieniem anonimowego dawcy.
Czytaj: SN: dobro dziecka jest najważniejsze, a nie ustawa>>
Wnioski o przyznanie i odebranie ojcostwa
W lipcu 2015 r. w Urzędzie Stanu Cywilnego doszło do uznania ojcostwa narodzonej dziewczynki przez B.R. , choć dla obojga rodziców było jasne, że dziecko pochodzi od innego ojca.
Po dwóch latach para rozstała się, a matka dziecka wystąpiła do sądu o:
- ograniczenie władzy rodzicielskiej ojca
- ustalenie miejsca pobytu córki przy sobie
- uznanie ojcostwa za bezskuteczne
Prokurator brał udział w tej sprawie. Matka podała, że dziecko stało się przyczyną konfliktu i rozstania, zaś w interesie dziecka leży uregulowanie tej sytuacji, zgodnie ze stanem biologicznym. Zdaniem matki trudno też będzie, przy obecnym stanie prawnym uzyskać alimenty od ojca, gdyż nie utrzymują kontaktów towarzyskich.
Oddalenie powództwa
W odpowiedzi na pozew B.R. stwierdził, że powództwo należy oddalić, gdyż kocha córkę i na przemian z matką opiekuje się nią. Natomiast w interesie dziecka leży by miało ojca, nawet jeśli nie jest to ojciec biologiczny. Dobro dziecka nie jest zagrożone przez ojcostwo pozwanego - dodał.
Zobacz procedurę w LEX: Postępowanie w sprawie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa z powództwa mężczyzny, który uznał ojcostwo >
Kurator procesowy ustanowiony dla dziecka wniosła o oddalenie powództwa. Dlatego, że dostrzega wieź emocjonalną między ojcem a córką, a ponadto pozwany zajmuje się wychowaniem dziecka. Zatem w jego interesie nie jest pozbawianie ojcostwa.
Czytaj w LEX: Uznanie w Polsce dziecka przez cudzoziemca – zagadnienia kolizyjnoprawne >
Bezskuteczność uznania ojcostwa
Sąd Rejonowy wydział rodzinny we wrześniu 2018 r. orzekł o bezskuteczności uznania ojcostwa B.R. Sąd ustalił, że między parą dochodziło do aktów przemocy, w tym przemocy psychicznej. B.R. pobił w czerwcu 2017 r. matkę dziecka, tak, że z urazem głowy została zabrana przez karetkę do szpitala. W grudniu 2017 r. prokurator umorzył postępowanie wobec B.R. o znęcanie się nad rodziną (na podstawie art. 207 kk).
Sąd ustalił, że ojciec opiekował się dziewczynką, ale nie zawsze po spotkaniach oddawał ją matce zgodnie z ustaleniami. Na wezwanie policji, odmówił wydania dziecka.
Sprawdź w LEX: Czy oświadczenie o uznaniu ojcostwa, może być złożone w Urzędzie Stanu Cywilnego przez opiekuna prawnego dziecka? >
Nie ma zagrożenia dobra dziecka
Tymczasem matka dziecka w czerwcu 2018 r. zwarła związek małżeński i przyjęła nazwisko męża. Córka do męża matki zaczęła mówić" tato" i zżyła się z nim. Z tych względów sąd rejonowy zadecydował o unieważnieniu uznania ojcostwa B. R. Sąd wziął pod uwagę art. 73 par. 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że uznanie ojcostwa następuje, gdy mężczyzna, od którego dziecko pochodzi, oświadczy przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że jest ojcem dziecka, a matka dziecka potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna.
- Bezsporne jest, że pozwany nie był ojcem dziecka, więc nie mógł go uznać - stwierdził sąd.- Sam fakt złożenia nieprawdziwego oświadczenia przez pozwanego w USC jest naganny. A co więcej bezskuteczność uznania ojcostwa nie zagraża realnie dobru dziecka. Nie narusza też art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, który gwarantuje poszanowanie życia rodzinnego - dodał.
Zobacz w LEX procedurę: Wytoczenie powództwa przez prokuratora w sprawie niemajątkowej z zakresu prawa rodzinnego >
Wyrok ten zaskarżył B.R., który zarzucił sądowi nieuwzględnienie dobra dziecka i naruszenie art. 86 krio przez błędną wykładnię. Zmiana tożsamości dziewczynki nie leży w jej interesie - dodał. Jak twierdził, sąd wziął pod uwagę tylko zeznania matki, nie rozważył wpływu zerwania więzi psychicznej z pozwanym, która nawiązała się przez 3 lata.
Wątpliwości sądu okręgowego
Sąd okręgowy powziął wątpliwość co do rozumienia dobra dziecka. Choćby dlatego, że zdaniem sądu osoba transseksualna nie mogła skutecznie uznać ojcostwa, po drugie - ojcem dziecka jest anonimowy mężczyzna, po trzecie - dobro dziecka może być rozumiane szerzej - jako więź emocjonalna i jego interes. - Uznanie bezskuteczności potwierdzenia ojcostwa przerywa fikcję prawną. Ale też - dziewczynka w tej sytuacji nigdy nie będzie miała ojca, więc dla jej dobra więź z B.R. może sprzyjać jej rozwojowi. Matka dziecka - jak podejrzewa sąd okręgowy - może kierować się jedynie własnym interesem, bo jest skonfliktowana z B.R.
Zobacz procedurę w LEX: Uznanie ojcostwa przed sądem opiekuńczym, jeżeli kierownik urzędu stanu cywilnego odmówił przyjęcia oświadczeń >
Zatem SO skierował pytanie do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie, czy w sprawie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa dobro dziecka sprzeciwi się uwzględnieniu powództwa prokuratora?
Sygnatura akt III CZP 56/19
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.