Inicjatorem jest Senat, który propozycje zawarł w uchwale z dnia 7 lutego 2015 r. w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Zgodnie z treścią art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. c ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1025; dalej jako: u.k.s.c.), zasadą w postępowaniach cywilnych jest dokonywanie przez sąd zwrotu stronie połowy opłaty uiszczonej od pisma wszczynającego postępowanie w instancji, w której sprawa zakończyła się zawarciem ugody sądowej. Taka regulacja sprzyja szybszemu, a zarazem ugodowemu kończeniu sporów.

W przypadku postępowań nakazowych został odmiennie uregulowany, od innych postępowań cywilnych, rozkład i ciężar ponoszenia opłat. Powód składając pozew zobowiązany jest do zapłaty tylko czwartej części opłaty sądowej. Pozostałą część (trzy czwarte) uiszcza pozwany składając zarzuty od wydanego nakazu.

Ewentualne zawarcie ugody, po wniesieniu zarzutów, nie stanowi obecnie podstawy do odzyskania przez pozwanego połowy uiszczonej opłaty od złożonych zarzutów. Wnoszone zarzuty od nakazu zapłaty nie są pismem wszczynającym postępowanie w instancji, o którym mowa w przywołanym art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. c u.k.s.c.

Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny względy, które stanowią ratio legis rozwiązania prawnego zawartego w art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. c ustawy, niewątpliwie przemawiają za uznaniem, że – w przypadku ugodowego zakończenia sprawy – również strona wnosząca zarzuty od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, obciążona opłatą sądową za rozpoznanie sprawy przez sąd pierwszej instancji, powinna z urzędu uzyskiwać częściowy zwrot uiszczonej opłaty, na tych samych zasadach co strona inicjująca postępowanie (czyli połowę uiszczonej opłaty).

Proponowane rozwiązanie ma znajdować zastosowanie tylko w sytuacji, gdy ugoda została zawarta w postępowaniu pierwszoinstancyjnym. Gdyby zaś do ugody doszło już po poddaniu rozpoznaniu sporu sądowi drugiej instancji, zwrot opłaty będzie odbywał się na dotychczasowych zasadach, to jest w oparciu o normę wyrażoną w art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. c u.k.s.c.

Opracowanie: Tomasz Jeżewski