Do pierwszego czytania w komisjach skierowano poselską nowelizację ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych. Autorzy (parlamentarzyści PO) proponują likwidację stażu referendarskiego w ramach aplikacji sędziowskiej. Wprowadzenie tej zmiany podyktowane jest brakiem możliwości zagwarantowania wszystkim egzaminowanym aplikantom sędziowskim zatrudnienia na stanowiskach referendarskich. Sytuacja ta spowodowana jest niedostateczną ilością zwalnianych stanowisk referendarskich na skutek naturalnego ruchu kadrowego. Ewentualne zatrudnienie wszystkich aplikantów aplikacji sędziowskiej na stanowiskach referendarzy sądowych może powodować problemy o charakterze organizacyjnym.
Brak pieniędzy
Ponadto, likwidacja stażu referendarskiego wynika także z braku możliwości pozyskania środków finansowych na utworzenie nowych etatów referendarskich. Praktyczne możliwości zapewnienia wszystkim aplikantom stażu na stanowisku referendarza sądowego będą ograniczone.
Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów aplikacja sędziowska trwa 48 miesięcy.
W ramach aplikacji sędziowskiej aplikanci odbywają w okresie 30 miesięcy zajęcia w Krajowej Szkole i praktyki zgodnie z programem aplikacji, a w okresie kolejnych 18 miesięcy staż na stanowisku referendarza sądowego. W okresie stażu aplikant aplikacji sędziowskiej zostaje zatrudniony na stanowisku referendarza sądowego na czas nieokreślony.
Ponadto, konstrukcja przewidzianego w ramach aplikacji sędziowskiej 18-miesięcznego stażu na stanowisku referendarza sądowego istotnie komplikuje status aplikanta, który jednocześnie staje się pracownikiem sądu. Poważne trudności powstają również przy próbach opracowania programu takiego stażu, zwłaszcza z uwagi na niejednolitą strukturę organizacyjną poszczególnych sądów, w których możliwe będzie odbywanie stażu przez poszczególnych aplikantów.
Wady obecnego systemu
Zgodnie z obecnymi przepisami aplikanci sędziowscy powinni odbyć staż na stanowisku referendarza sądowego według programu aplikacji, uchwalonego przez Radę Programową Krajowej Szkoły. Trudno ustalić takie założenia do programu skoro o miejscu wykonywania pracy w danym sądzie rejonowym będzie decydował prezes tego sądu, a nie Dyrektor Krajowej Szkoły. W tej sytuacji problemem staje się cel dydaktyczny aplikacji polegającej na odbywaniu stażu w warunkach, na które Dyrektor KSSiP nie miałby żadnego wpływu. Należy wskazać, że aplikant nadal będzie posiadał dotychczasowego patrona koordynatora np. sędziego, który może mieć trudności ze sprawowaniem patronatu nad osobą wykonującą czynności referendarskie.
Jednocześnie zgodnie z obecnymi przepisami Dyrektor Krajowej Szkoły ma obowiązek wyznaczyć aplikantowi patrona stażu. Mając na uwadze, że po upływie stażu absolwent Krajowej Szkoły może zgłosić się na wolne stanowisko sędziowskie, dojdzie do sytuacji, w której - niezależnie od siebie - patron stażu, patron koordynator oraz sędzia wizytator będą zajmować się opiniowaniem pracy tej samej osoby w tym samym czasie. Ponadto takie rozwiązanie wydaje się zbędne i kosztowne, ponieważ patron koordynator i patron stażu otrzymują odrębne wynagrodzenia z tego tytułu.
Skutki zniesienia stażu
Konsekwencją likwidacji stażu referendarskiego będzie uchylenie art. 153a ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych normującego zatrudnienie na stanowisku referendarza sądowego w ramach aplikacji sędziowskiej.
Przewiduje się wprowadzenie przepisu przejściowego zgodnie z którym wobec aplikantów, którzy ukończyli aplikację sędziowską w 2013 r. i w tym roku powinni rozpocząć staż referendarski stosuje się przepisy dotychczasowe.
Zniesienie stażu referendarskiego odbywanego w ramach aplikacji sędziowskiej wymusi także nowelizację aktów wykonawczych, o których mowa w art. 49 ust. 2 i 3 oraz w art. 52 pkt 2.