W najnowszej nowelizacji kpk, Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego proponuje istotne zmiany w składach sądu orzekającego zarówno na rozprawie, jak i na posiedzeniu.

Skład kolegialny będzie wyjątkowy
Zmiana dotycząca składu sądu orzekającego na rozprawie odnosi się do sądu pierwszej instancji i drugiej instancji.
Proponuje się większą niż dotąd elastyczność w kształtowaniu składu sądu pierwszej instancji. O ile obecnie, sąd pierwszej instancji może postanowić o rozpoznaniu jej w składzie trzech sędziów, to rozwiązanie projektowane zakłada także możliwość rozpoznania sprawy w składzie jednego sędziego i dwóch ławników. Ponadto, zakłada się, że takie odstępstwo od jednoosobowego rozpoznawania sprawy dopuszczalne byłoby nie tylko z uwagi na szczególną zawiłość sprawy, ale także ze względu na jej wagę. Zmiana ta podyktowana jest koniecznością pełniejszej realizacji gwarancji konstytucyjnej zapisanej w art. 182 Konstytucji RP. Przepis ten wprawdzie pozostawia ustawodawcy określenie zakresu, w jakim obywatele uczestniczą w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, niemniej nie oznacza to, iżby ustawodawcy wolno było udział ten sprowadzić na margines, co uczyniono nowelą z 15 marca 2007 r. Rozwiązanie to zgodne jest także z postulatami formułowanymi przez praktyków. Trzeba jednak
wyraźnie zaznaczyć, że sięganie po skład kolegialny powinno być – według Komisji Kodyfikacyjnej – raczej wyjątkowe, przy czym w zależności od powodów, dla których nastąpić ma wyznaczenie składu poszerzonego, celowym będzie sięgnięcie po dwóch dodatkowych sędziów zawodowych, względnie po dwóch ławników. Zawiłość sprawy, zwłaszcza jeśli występuje na płaszczyźnie podlegającego zastosowania prawa, a nie ustalanych faktów, z reguły powinna prowadzić do wyznaczenia trzyosobowego składu zawodowego. Waga sprawy, a niekiedy stopień skomplikowania okoliczności sprawy, raczej powinny przemawiać za wyjątkowym wyznaczeniem składu ławniczego.

Szybciej i prościej
Proponuje się wprowadzenie reguły, zgodnie z którą sąd odwoławczy orzekający w sprawach, w których postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia, orzeka jednoosobowo (obecnie skład taki w postępowaniu odwoławczym może orzekać jedynie wówczas, gdy zarządzi tak prezes sądu - art. 476 § 2 kpk). Odniesienie się w tym przepisie do formy postępowania przygotowawczego, a nie do trybu postępowania przed sądem, uzasadnione jest tym, że w projekcie proponuje się rezygnację z trybu uproszczonego.
Proponuje się uproszczenie procedowania sądów wszystkich szczebli na posiedzeniach, zakładając, że każdy z tych sądów orzekałby, co do zasady, jednoosobowo, a jedynie, gdy ustawa stanowiłaby inaczej, albo z uwagi na wagę bądź zawiłość sprawy zarządziłby to prezes sądu, orzekanoby w składzie trzech sędziów. W aktualnym stanie prawnym jednoosobowo na posiedzeniach orzeka jedynie sąd rejonowy i okręgowy, a pozostałe w składzie trzech sędziów, i to bez względu na charakter kwestii, w jakiej wydaje się postanowienia, a więc nawet np. w kwestii wynagrodzenia dla obrońcy z urzędu, przekazania sprawy innemu sądowi, itd. Niezależnie od tego, niektóre przepisy i tak odrębnie zakładają orzekanie na posiedzeniu w składzie trzech sędziów (np. art. 403 czy art. 544 § 1 w zw. z § 3 kpk.). Proponowana zmiana uprościć ma orzekanie na tym forum, nie zmieniając jednak tych przepisów, które i dziś zakładają odrębnie orzekanie w składzie kolegialnym. Przyjęcie reguły wskazanej w art. 30 § 1 kpk. wpłynęłoby bez wątpienia na szybkość postępowania, gdyż nie angażowałoby w rozstrzyganie określonej kwestii każdorazowo trzech sędziów w Sądzie Apelacyjnym i Sądzie Najwyższym, a każdy z pozostałych dwóch sędziów mógłby w tym czasie rozstrzygać w innych kwestiach.
W tym samym kierunku zmierza zmiana przewidziana w § 2 art. 30 kpk. O ile bowiem obecnie sąd odwoławczy orzeka zawsze na posiedzeniu w składzie trzyosobowym, jeżeli tylko ustawa nie stanowi inaczej, to wedle nowego jego brzmienia, sąd ten orzekałby już tylko jednoosobowo, chyba, że zaskarżone orzeczenie wydano w składzie innym niż jednoosobowy albo z innego przepisu ustawy wynikałoby, że wymaga się tu składu kolegialnego.

Zródło: MS