O tym, czy udział sędziów w wydaniu orzeczenia w sytuacji, gdy uprzednio orzekali już w tej samej sprawie może naruszać konstytucyjne prawo do bezstronnego sądu, rozstrzygnie Trybunał Konstytucyjny.

Jutro Trybunał zbada, czy art. 40 § 1 pkt 7 Kodeksu postępowania karnego w zakresie, w jakim dopuszcza kilkukrotne orzekanie przez tego samego sędziego w danej sprawie w II instancji, ograniczając jego wyłączenie z mocy prawa tylko do przypadków, w których wydane przez niego orzeczenie zostało uchylone, narusza art. 45 ust. 1 Konstytucji RP.

Skarga konstytucyjna w sprawie (sygn. akt SK 66/13), będącej przedmiotem rozpoznania TK jest następstwem procesu, w którym sąd I instancji wydał wyrok uniewinniający wobec oskarżonego. Na skutek apelacji prokuratury sąd odwoławczy uchylił wyrok uniewinniający i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia sądowi I instancji. Po ponownym rozpatrzeniu sprawy został wydany nowy wyrok, zgodnie z którym postępowanie wobec oskarżonego zostało warunkowo umorzone. Z uwagi na fakt, że warunkowe umorzenie postępowania karnego oznacza mimo wszystko stwierdzenie winy oskarżonego, apelację wniosła obrona. Zaskarżając drugi wyrok sądu I instancji obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia. W ponownym postępowaniu apelacyjnym sąd odwoławczy nie uwzględnił apelacji obrony i utrzymał zaskarżony wyrok w mocy. W tym wszystkim istotne jest to, że w składzie sądu odwoławczego dwukrotnie zasiedli ci sami sędziowie.

W związku z powyższym, w złożonej skardze konstytucyjnej, przedstawiciel oskarżonego argumentuje, że udział sędziów kolejnych postępowaniach apelacyjnych w danej sprawie nie daje gwarancji bezstronności, skoro sędziowie ci orzekają w oparciu o wyrobione sobie wcześniej poglądy, którym dali zresztą wyraz w pierwszym rozstrzygnięciu. Kwestionując konstytucyjność art. 40 § 1 pkt 7 k.p.k. skarżący zwraca uwagę, że zawarta w nim przesłanka uchylenia wydanego przez sędziego orzeczenia stanowi poważne ograniczenie prawa do bezstronnego sądu. Jeżeli bowiem, przesłanka ta nie zostanie spełniona, to sędziowie niewyłączeni ze sprawy, orzekając kolejny raz w II instancji w zasadzie dokonują jedynie weryfikacji wyroku, który został wydany ponownie w I instancji. Obiektywizm ich decyzji może być w takiej sytuacji zaburzony opinią, jaką wyrobili sobie wcześniej w tej sprawie.

Odmienne zdanie wyraził Prokurator Generalny w załączonym do sprawy stanowisku. W pierwszej kolejności przypomniał on o ściśle kontrolnym charakterze postępowania odwoławczego w polskiej procedurze karnej w oparciu o akta sprawy i uzupełniany w ramach kolejnych postępowań materiał dowodowy. Odnosząc się do całokształtu przepisów k.p.k. dotyczących postępowania odwoławczego, należy zauważył, że choć sprawa rozpatrywana każdorazowo przez sąd odwoławczy dotyczy tego samego oskarżonego i tego samego czynu, to nie jest to za każdym razem taka sama sprawa. Determinujące znaczenie mają tu różnice kształtowane przez treść kolejnych wniesionych środków odwoławczych.

Prokurator Generalny podkreślił także, że głównym zadaniem sądu odwoławczego jest kontrola realizacji przez sąd I instancji zapatrywań prawnych i wskazań sądu II instancji co do dalszego postępowania po uchyleniu poprzedniego wyroku oraz prawidłowość ustaleń poczynionych przez sąd I instancji na podstawie uzupełnionego materiału dowodowego.

W rezultacie stwierdzenie, że sędzia orzekający ponownie w postępowaniu odwoławczym może czuć się związany swoimi poglądami wyrażonymi przy poprzednim rozpoznaniu sprawy jest zdaniem Prokuratora Generalnego nieuzasadnione.

W swoim stanowisku Prokurator Generalny odniósł się również do ekonomiki postępowania karnego, zwracając uwagę na fakt, że ponowne wyznaczanie do składów odwoławczych sędziów, którzy już raz uchylili orzeczenie w danej sprawie jest praktyką korzystną i znajdującą oparcie w orzecznictwie, jak i poglądach doktryny. Tacy sędziowie są już zwyczajnie wdrożeni w sprawę. Tym samym obecne brzmienie art. 40 § 1 pkt 7 k.p.k. stanowi zrównoważone połączenie dwóch zasad konstytucyjnych: prawa do rozpoznania sprawy przez bezstronny sąd i prawa do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Początek posiedzenia Trybunału Konstytucyjnego w tej sprawie jutro o godzinie 9.00.

Opracowanie: Daniel Wojtczak, RPE WK

Źródło: www.trybunal.gov.pl, stan z dnia 15 kwietnia 2015 r.