Sąd Rejonowy  wydał postanowienie, w którym stwierdził nabycie spadku po osobie zmarłej w 2014 r. SR orzekł, że spadkobiercy nabyli spadek wprost (tj. bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe). SR ustalił, że żaden ze spadkobierców nie odrzucił spadku, nie zrzekł się dziedziczenia, jak też nie złożył oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza przed upływem 6-miesięcznego terminu od dnia otwarcia spadku. SO oddalił apelację od tego postanowienia.

Sąd Okręgowy wskazał, że żadne ze spadkobierców nie oświadczyło, że przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza ani nie wnioskowało o odebranie takiego oświadczenia przez sąd. SO zaznaczył, że we wniosku wszczynającym postępowanie spadkowe wnioskodawca domagał się stwierdzenia nabycia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Jednakże zdaniem SO, nie jest to tożsame ze złożeniem wniosku o odebranie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Zarazem wniosek o stwierdzenie nabycia spadku został wniesiony przez upływem 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy, jednakże rozprawa w sprawie odbyła się już po tym terminie. Na rozprawie jednak również nie wnioskowano o odebranie oświadczeń spadkobierców o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Regulacje prawne

W myśl art. 1015 § 1 k.c. oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak złożenia takiego oświadczenia wywołuje różne skutki prawne, zależnie od daty otwarcia spadku (tj. daty zgonu spadkobiercy). Jeżeli spadkodawca zmarł przed dniem 18 października 2015 r., to w razie braku złożenia oświadczeń dochodziło zasadniczo do nabycia spadku wprost. W odniesieniu do spadków otwartych od tej daty, nabycie spadku następuje z dobrodziejstwem inwentarza. Kwestia ta ma znaczenie dla odpowiedzialności za długi spadkowe.

Skarga kasacyjna

Wnioskodawczyni w skardze kasacyjnej zarzuciła m.in., że SO błędnie uznał, że nie został dochowany termin 6 miesięcy do złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Zdaniem skarżącej, faktycznie wola złożenia takiego oświadczenia objęta była określeniem sposobu nabycia spadku.

Rozstrzygnięcie SN

Sąd Najwyższy podzielił zarzuty skargi kasacyjnej. W związku z tym SN uchylił zaskarżone postanowienie i znosząc postępowanie przez SO przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania. SN dostrzegł, że postępowanie w SO dotknięte było nieważnością z przyczyn formalnych.

Wniosek o odebranie oświadczenia spadkowego

SN przyjął również, że wniosek o stwierdzenie nabycia spadku z dobrodziejstwem inwentarza należało potraktować jako jednoczesny wniosek o odebranie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Wniosek wszczynający postępowanie spadkowe został złożony przez upływem 6-miesięcznego terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku. Wcześniej nie złożono oświadczenia w przedmiocie przyjęcia spadku. W takiej sytuacji nie było podstaw do wymagania od uczestnika składania odrębnego wniosku o odebranie wskazanego oświadczenia. W przeciwnym wypadku określenie sposobu nabycia spadku byłoby pozbawione sensu. Co istotne, wyrażenie woli odnośnie sposobu nabycia spadku nie wymaga wskazania przyczyn takiej decyzji.

O zachowaniu terminu decyduje data złożenia wniosku

SN przypomniał, że dla zachowania terminu z art. 1015 § 1 k.c. nie ma znaczenia data orzekania przez sąd, ale data złożenia wniosku. Oznacza to, że jeżeli żądanie odebrania oświadczenia zawarte zostało we wniosku złożonym przed upływem tego terminu, to oświadczenie takie będzie skuteczne, choćby zostało faktycznie odebrane później. Taki pogląd wynika m.in. z uchwały SN z 15.01.1991 r. w sprawie III CZP 75/90, LEX nr 3627.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 5.04.2017 r., II CSK 416/16, LEX nr 2312469