Problem powstał na tle sytuacji aplikantki. Opiekując się córką z niepełnosprawnością, od ponad dwóch lat bezskutecznie ubiega się o zwolnienie z rocznej opłaty szkoleniowej za aplikację (5850 zł) oraz miesięcznej składki członkowskiej (100 zł) za 2022 rok.
Sześć razy - nie
W styczniu 2022 r. wystąpiła do ORA o zwolnienie z opłat. Wskazała, że jej miesięczny dochód wynosi 3618,84 zł., w tym 2119 zł świadczenia pielęgnacyjnego, którego pobieranie wymaga rezygnacji z pracy. Większość przeznacza na utrzymanie, leczenie i rehabilitację córki, co uniemożliwia jej pokrycie kosztów aplikacji i składek. Mimo trudności wnioskodawczyni łączy naukę na aplikacji z opieką nad dzieckiem oraz realizuje zadania zlecane przez jej patrona.
Wniosek aplikantki był rozpatrywany przez organy samorządu adwokackiego sześciokrotnie. ORA trzykrotnie odmawiała zwolnienia jej z opłat. Prezydium NRA dwukrotnie zwracało sprawę do ponownego rozpoznania, lecz w sierpniu 2023 r. utrzymało w mocy niekorzystną dla aplikantki uchwałę ORA.
Samorząd adwokacki wskazał, że do zwolnienia konieczne jest spełnienie przesłanki wyjątkowości sytuacji oraz przesłanki momentu jej powstania w toku aplikacji. Stanął na stanowisku, że decydujące znaczenie ma moment powstania niepełnosprawności córki aplikantki, co miało miejsce przed rozpoczęciem aplikacji. A za wyjątkowe należy uznać takie sytuacje, do których doszło już w trakcie aplikacji.
Zobacz w LEX: Piesiewicz Piotr F. (red.), Prawo o adwokaturze. Komentarz >
Zarzuty skargi RPO
Zdaniem rzecznika art. 76b ust. 4 Prawa o adwokaturze powinien być interpretowany prokonstytucyjnie, z uwzględnieniem zasady zaufania obywatela do państwa (art. 2 Konstytucji), prawa rodzin niepełnych oraz matek do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych (art. 71 Konstytucji) oraz zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji). Przesłanka momentu powstania wyjątkowej sytuacji ma charakter arbitralny i jeśli będzie stosowana w innych sprawach, doprowadzi do faktycznego zamknięcia dostępu do zawodu adwokata ubogim rodzicom opiekującym się niepełnosprawnym dzieckiem, którzy z uwagi na pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego nie mogą podjąć żadnej pracy zarobkowej.
Wyjątkowy charakter sytuacji
Tymczasem z ugruntowanego orzecznictwa WSA w Warszawie wynika, że wystarczający dla zwolnienia jest sam wyjątkowy charakter sytuacji. Sądy zwracają uwagę, że ze względu na uznaniowy charakter decyzji ORA i NRA „postępowania wyjaśniające w takiej sprawie winno być przeprowadzone w sposób wnikliwy i dogłębny oraz szczególnie staranny, z wykluczeniem stosowania przez organ adwokatury zachowań automatycznych, a wynik tego postępowania winien znaleźć odzwierciedlenie w przedmiotowej uchwale”. Tymczasem sformułowanie przez ORA i NRA przesłanki momentu powstania sytuacji jako decydującego kryterium przyznania zwolnienia prowadzi właśnie do skrytykowanego przez WSA automatyzmu, w ramach którego nawet najbardziej dramatyczne okoliczności nie uzasadniają zwolnienia, o ile dotknęły one aplikanta przed rozpoczęciem aplikacji.
Według RPO z konstytucyjnej zasady zaufania obywatela do państwa wynika m.in. nakaz zapewnienia jednostce możliwości planowania i działania przy pełnej znajomości przesłanek działania organów władzy publicznej oraz zakaz nagłego wycofywania się z ustalonych reguł postępowania. Organy samorządu adwokackiego powinny w sposób jasny i spójny wyjaśnić przesłanki, jakimi kierują się przy przyznawaniu zwolnienia oraz konsekwentnie się ich trzymać.
Wzór dokumentu w LEX: Wniosek o odroczenie płatności opłaty rocznej aplikacji adwokackiej >
Wygrana w sądzie, uchwały - cofnięte
11 marca 2024 r. Prezydium NRA uwzględniło skargę RPO w trybie autokontroli. Obie zaskarżone uchwały uchylono, a sprawę przekazano do ponownego rozpoznania Okręgowej Radzie Adwokackiej we Wrocławiu. W uzasadnieniu Prezydium NRA zaleciło ORA przeprowadzenie licznych czynności dowodowych.
Aplikantka adwokacka zaskarżyła jednak tę uchwałę Prezydium NRA do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, zarzucając jej błędne zastosowanie trybu autokontroli. W jej ocenie uwzględnienie skargi RPO powinno było polegać na przyznaniu jej zwolnienia z opłat za aplikację za rok 2022, a nie na przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania ORA.
Wyrokiem WSA w Warszawie z 12 grudnia 2024 r. (sygn. akt VI SA/Wa 1821/24) uwzględnił skargę aplikantki. Uchylił uchwałę Prezydium NRA z 11 marca 2024 r., stwierdzając, że naruszyła ono w sposób oczywisty art. 54 par. 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. WSA podkreślił, że zastosowanie trybu autokontroli przez organ nie ogranicza się do potwierdzenia naruszenia prawa, ale wymaga uwzględnienia skargi w całości, tj. skorygowanie działań w sposób pożądany przez stronę.
WSA stwierdził, że w skardze RPO trudno dopatrzeć się kwestionowania zaskarżonych decyzji w zakresie niewyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych, a więc nakazanie przeprowadzenia licznych czynności dowodowych przez Prezydium NRA wykracza poza uwzględnienie skargi RPO. W ocenie WSA, w sytuacji gdy organ nie podziela niektórych zarzutów i nie uwzględnia w całości płynących z nich wniosków, kwestionuje podstawy naruszeń, to nie powinien stosować trybu autokontroli, lecz przekazać skargę do sądu administracyjnego.
Skutkiem wyroku jest powrót inicjatywy do Prezydium NRA, która ma trzy możliwości:
- może zwolnić aplikantkę z opłat za rok 2022, zgodnie ze skargą RPO;
- może nie wydać żadnej decyzji i przekazać skargę RPO do sądu administracyjnego;
- może wstrzymać się z przekazaniem skargi RPO, a zamiast tego wnieść skargę kasacyjna na wyrok WSA do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Cena promocyjna: 53.4 zł
|Cena regularna: 89 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 62.3 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
