Roman D. T. został ukarany za brak założonej maseczki przebywając w centrum handlowym 27 grudnia 2021 r. ok. godz. 13:00. Nałożono na niego grzywnę 300 zł, z art. 116 par. 1a kodeksu wykroczeń. Przepis stanowi, że „nieprzestrzeganie zakazu, nakazu, ograniczenia lub obowiązku, określonego w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, podlega skarze grzywny albo karze nagany”.
Czytaj też: SN: Uniewinnienie kobiety bez maseczki, bo zmieniły się przepisy
Zakaz zakrywania ust i nosa był wprowadzony rozporządzeniem Rady Ministrów z 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.
Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie 22 czerwca 2022 r., uznał Romana D. T. za winnego zarzucanego mu czynu.
Od tego wyroku nie wniesiono apelacji, w związku z czym uprawomocnił się on z dniem 14 lipca 2022 r.
Kasacja na rzecz obwinionego
Prawomocne orzeczenie zaskarżono kasacją nadzwyczajną, wniesioną przez Rzecznika Praw Obywatelskich - w całości, na korzyść obwinionego. Rzecznik zarzucił wyrokowi rażące naruszenia prawa materialnego.
Sąd oparł się na błędnym poglądzie, iż oskarżony naruszył obowiązek zakrywania ust i nosa wprowadzony rozporządzeniem Rady Ministrów z 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Tymczasem brak maseczki nie był już penalizowany w dacie orzekania przez Sąd Rejonowy.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i uniewinnienie Romana D. T. od popełnienia przypisanego mu wykroczenia.
Sąd Najwyższy uznał rację rzecznika za oczywiście zasadną. Racje ma skarżący, gdy wskazuje, że sąd orzekający w sprawie wadliwie zinterpretował normatywną treść art. 2 kodeksu wykroczeń, co doprowadziło do zastosowania wobec obwinionego ustawy poprzednio obowiązującej, mimo że była dla niego surowsza.
Czasowy przepis
Rozporządzenie Rady Ministrów z 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii wprowadzało nakaz zakrywania ust i nosa w obiektach handlowych lub usługowych, placówkach handlowych lub usługowych i na targowiskach (straganach).
Przywołany przepis miał charakter czasowy i na mocy kolejnych, regulujących tę kwestię rozporządzeń obowiązywał aż do 28 marca 2022 r., kiedy to został zniesiony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 25 marca 2022 r.
Zaskarżony wyrok zapadł 22 czerwca 2022 r., a więc w okresie, gdy nakaz zakrywania ust i nosa już nie obowiązywał, a w konsekwencji nie mógł stanowić podstawy ukarania.
Trafnie wskazuje rzecznik, że między momentem popełnienia czynu, a momentem orzekania doszło do zmiany normatywnej. Nie ma przy tym znaczenia, że modyfikacji uległ przepis rozporządzenia, do którego odesłano w art. 116 par. 1a k.w., a nie sam artykuł kodeksu wykroczeń, penalizujący zachowanie jako wykroczenie. Okoliczność taka wymuszała odwołanie się sądu do reguł intertemporalnych. W przypadku prawa wykroczeń, w zakresie istotnym dla sprawy, opisano je na gruncie art. 2 par. 1 k.w. Zgodnie z jego brzmieniem: „Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia wykroczenia, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy”.
Tak określona zasada ogólna działa na korzyść sprawcy. Odstąpienie od jej stosowania wymaga wskazania wyraźnej podstawy prawnej, o charakterze ustawowym. Wbrew stanowisku prezentowanemu przez Sąd Rejonowy, sam czasowy charakter przepisów rozporządzenia, których dotyczyło odesłanie, nie pozwalał na odstąpienie od stosowania art. 2 k.w. By wyłączyć stosowanie ogólnych reguł intertemporalnych ustawodawca musiałby uchwalić właściwe przepisy przejściowe, stanowiące lex specialis względem art. 2 k.w. Stanowisko powyższe przyjmowane jest konsekwentnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. m.in. postanowienie z dnia 9 marca 2022 r., I KZP 12/21, OSNK 2022, Nr 4, poz. 12).
Należało zastosować nową ustawę
W przypadku przepisów nakazujących zakrywanie ust i nosa nie wprowadzono żadnych dodatkowych przepisów intertemporalnych, które mogłyby zostać zastosowane jako lex specialis względem art. 2 k.w.
Choć zatem zgodzić się trzeba z Sądem Rejonowym, iż nie ma racjonalnych argumentów, aby przyjąć, że osoby naruszające normy ustanawiane na trudny czas, w celu ochrony życia i zdrowia, nie powinny zostać zwolnione z odpowiedzialności wykroczeniowej tylko dlatego, że poprawie uległa sytuacja epidemiczna, zapatrywanie to nie znalazło odzwierciedlenia w obowiązujących przepisach prawa.
Brak w nich chociażby takiego rozwiązania, jak to znane kodeksowi karnemu z 1932 r., który w art. 2 par. 3 stanowił, że ustawę, wydaną z powodu wyjątkowych stosunków faktycznych, stosuje się do czynów popełnionych w czasie jej mocy obowiązującej, choćby nawet straciła moc z powodu zmiany tych stosunków. W realiach sprawy Sąd Rejonowy nie mógł zatem postąpić wbrew regule temporalnej nakazującej stosowanie ustawy nowej, jako względniejszej dla sprawcy. W konsekwencji, sąd pierwszej winien był uznać, że zarzucany obwinionemu czyn nie realizował znamion wykroczenia.
Wyrok Izby Karnej SN z 14 lutego 2024 r., sygn. akt II KK 626/23
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
