TK: gorsze traktowanie świadka w procesie karnym godzi w wymiar sprawiedliwości

Trybunał Konstytucyjny wyeliminował we wtorek z obrotu prawnego przepis, który każe świadkom w postępowaniu karnym zwracać koszty przejazdu do sądu tylko najtańszymi środkami komunikacji. Odroczył jednak obowiązywanie orzeczenia na rok. Teraz Sejm powinien zająć się ujednoliceniem praw majątkowych świadków w postępowaniu cywilnym i karnym.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 4 ust.1 rozporządzenia z 26 października 1950 roku o należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym jest niezgodny z art.64 ust. 2 Konstytucji RP. Przepis ten mówi o równiej ochronie praw majątkowych obywateli.  Trybunał odroczył utratę mocy obowiązującej swojego orzeczenia na rok. Do tego czasu Sejm powinien przygotować nową ustawę, która zrównałaby zasady zwrotu poniesionych kosztów w postępowaniu sądowym karnym i cywilnym.

Koszty z lat 50.

Wyeliminowany przez Trybunał przepis jest całkowicie archaiczny. Za koszty podróży uznaje się bowiem „przejazd w klasie najniższej, w braku zaś takiego środka – koszty przejazdu najtańszym z dostępnych środków lokomocji.”

Fakt zróżnicowania zwrotu kosztów dla świadków postępowania cywilnego i karnego nie może się ostać – podkreślił we wtorek Trybunał. – Koszty w postępowaniu cywilnym reguluje ustawa z 28 lipca 2005 r. kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Dopuszcza ona możliwość zwrotu kosztów dojazdu stronom i świadkom, którzy korzystali z własnego auta, Nie ogranicza się tylko do zwrotu wydatków za najtańszy bilet autobusowy i kolejowy II klasy. Przepisy ustawy lepiej więc chronią prawa świadka. Są bardziej elastyczne i pragmatyczne – jak stwierdził sędzia sprawozdawca Zbigniew Cieślak. – Ustawa z góry nie określa środków transportu i miejsc hotelowych.

- Sytuacja jest o tyle korzystna dla zainteresowanych, że przepisy dekretu o należnościach świadków w postępowaniu karnym można nadal stosować. Jednak nie  są one tak sprecyzowane jak w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – wyjaśniał orzeczenie sędzia sprawozdawca Zbigniew Cieślak. – Dobrze by było, aby Sejm ustalił koncepcję zwrotu kosztów i jednolite stawki dla świadków obu postępowań, od których liczy się koszty przejazdu na rozprawę. Rzeczywistość z lat 50. jest zupełnie inna niż obecna.

Obowiązki świadków

Trybunał zaznaczył przy tym, że świadek ma obowiązek stawić się na wezwanie sądu celem złożenia zeznań. Za równym traktowaniem świadków przemawiają rola i obowiązki świadków. Funkcja zeznań świadków w obu postępowaniach jest tożsama i polega na ustaleniu stanu faktycznego sprawy. Obowiązki świadków są również takie same: stawienie się, przysięga i zeznawanie zgodnie z prawdą. Nakłady na realizację tych obowiązków są identyczne w postępowaniu karnym i cywilnym. Rodzaj procedury nie wpływa na wysokość kosztów podróży.

- Brak jednolitej pozycji świadków narusza prawa majątkowe świadków oraz interes publiczny – podkreślił sędzia - godzi bowiem w wymiar sprawiedliwości.

Sygnatura akt  SK 13/08